آﻣﻮزه منجی ﻣﻮﻋﻮد در آیین زرتشتی

در طول تاریخ، مردمان همه ی زمانها با مشکلات و سختی ها و ظلم ها رو به رو بوده اند و همین آزردگی خاطر باعث شده است که میل به منجی و انسان نجات بخش، خواسته ای فراموش نشدنی در طول سالها و در میان همه ی ادیان باشد.

 آیین زردشت نیز از این مورد مستثنی نیست. در جای جای آیین زردشت و در میان کتب این آیین بارها سخن از منجی به میان آمده است.

ﺳﻴﺮی ﻛﻮﺗﺎه در آیین زرتشتی  
ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻮاهی ﺗﺎرﻳﺦ، زرﺗﺸﺖ(1) قدیمی ترین پیامبر آریایی است. اﻓﻼﻃﻮن (2) در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺑﺮخی از داﻧﺸﻤﻨﺪان زﻣﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﻧﻴﺰ در آﺛﺎر ﺧﻮد از وی ﻳﺎد ﻛﺮده اﻧﺪ و او را ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از اﻓﻼﻃﻮن داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ. سخنی ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﺤﻘّﻘﺎن ﺑﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘﻨﺪ، آن اﺳﺖ که اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در 1000 ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد، ﻇﻬﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ. ﻧﺎم اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در «اوﺳﺘﺎ»،(3) "زره ﺗﻮﺷﺘﺮه"(4) آﻣﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺘﺮ زرد ﻳﺎ اُﺷﺘﺮ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ.

زرﺗﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺪای ﻳﻜﺘﺎیی ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ او را اﻫﻮرا ﻣﺰدا یعنی داﻧﺎی ﺗﻮاﻧﺎ می ﺧﻮاﻧﺪ.(5) وی ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد. اﺻﻞ و ریشه یکی از آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ منشأ همه ﺧﻴﺮﻫﺎ و ﺧﻮبیﻫﺎ ﺑﻮد، «اﺳﭙﻨﺘﻪ ﻣﻴﻨﻮ»(6)ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻘﺪّس می داﻧﺴﺖ و اﺻﻞ دﻳﮕﺮ را ﻛﻪ همه زشتیﻫﺎ و ﺑﺪیﻫﺎ و ﺗﺎریکیﻫﺎ از آن ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد، «اﻧﮕﺮه ﻣﻴﻨﻮ» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی پلید و ﻧﺎﭘﺎک، ﻧﺎم ﻧﻬﺎد.
در آیین زرتشتی، ﺑﻪ مسئله اﻧﺘﻈﺎر و ﻇﻬﻮر، اﻫﻤّﻴﺖ ﺧﺎصّی داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﻣﺘﻮن زرتشتی ﺑﺸﺎرتﻫﺎ و ﻧﻜﺘﻪﻫﺎیی درباره ی ﻇﻬﻮر منجی آورده شده و هم چنین ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی بسیاری را که شبیه ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی منجی در اعتقادات شیعیان است، بیان می کند.

ﻣﻮﻋﻮد و منجی ﮔﺮایی در ﻛﻬﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی زرتشتیدر آﺛﺎر و ﻛﺘﺐ زرﺗﺸﺘﻴﺎن، ﭘﻴﺮاﻣﻮن آخرالزّمان و ﻇﻬﻮر ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﻴﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن ﻣﻨﺠﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل از دﻳﮕﺮی ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. (7)

منجی گرایی در کتاب زند و هومندر ﻛﺘﺎب «زﻧﺪ و ﻫﻮﻣﻦ»، از ﻇﻬﻮر منجی ﺑﺰرگ «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ» ﺧﺒﺮ داده شده و درﺑﺎره ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﻇﻬﻮرش میﮔﻮﻳﺪ:
ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻧﻪ ﻫﺰار ﺳﺎله اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن و اﻳﺰدان ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزی نسبی اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ، ﻟﻄف اﻫﻮرا ﻣﺰدا ﺷﺎﻣﻞ اﻳﺰدان ﺷﺪه و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزی ﻧﻬﺎیی ﺑﺮ اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن ﻧﺎﺋﻞ میﮔﺮدﻧﺪ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت واقعی ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﻮشبختی ﺗﻜﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ زد. (8)

ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﻮزه ﻫﺎی اوﺳﺘﺎیی، اﻳﻦ ﻣﻨﺠﻴﺎن یکی ﭘﺲ از دﻳﮕﺮی، ﺟﻬﺎن را ﭘﺮ از ﻋﺪل و داد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زیر می آﻳﻨﺪ:
«هوشیدر 1000ﺳﺎل ﭘﺲ از زرﺗﺸﺖ، اﻫﻮراﻣﺰدا ﻋﺎﻟﻢ «ﻓﺮوﻫﺮ» (ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎنی) را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺼﺮ ﻣﻴﻨﻮی ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ.

در ﻫﺰاره دوم، ﻫﻮﺷﻴﺪرﻣﺎه از روی ﺻﻮر ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎنی، در ﺟﻬﺎن ﺟﺴﻤﺎنی ﺧﻠﻘﺖ ﻳﺎﻓﺖ. در اﻳﻦ دوره، اﻣﻮر ﺟﻬﺎن و زندگی ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺎرغ از ﮔﺰﻧﺪ و آﺳﻴﺐ و ﺑﻼ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ، ﻋﺼﺮ ﻃﻼیی ﺗﺎرﻳﺦ دﻳﻦ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪه می شود.

در ﻫﺰاره ﺳﻮم، ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ دوران ﺷﻬﺮﻳﺎران و ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺸﺮ و ﻃﻐﻴﺎن و ﺗﺴﻠّﻂ اﻫﺮﻳﻤﻦ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ رواﻳﺎت زرتشتی و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ پَشت ﻧﻮزدﻫﻢ، در آخرالزّمان از زرﺗﺸﺖ ﺳﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﺘﻮﻟّﺪ می شود ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﻤﻮمی ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﺧﻮاﻧﺪه می شود. اﻳﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻮﻋﻮد تعیین شده و او آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮق اﻫﻮراﻣﺰدا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﻳﺎ ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺖ، ﻣﻮﻋﻮد ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﻳﺎ ﺳﻮد رﺳﺎﻧﻨﺪه، ﻣﻮﻋﻮد کلّی زرﺗﺸﺘﻴﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان زرﺗﺸﺖ ﻛﻪ در آﻏﺎز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻟّﺪ می شود و ﻣﺮدﮔﺎن را آﻣﺎده ﺣﻴﺎت اﺑﺪی ﻛﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﭘﺎکی و ﻧﻮر اﺳﺖ، می کند. در آیین زرتشتی ﺳﻪ ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻓﺎصله ﻫﺰار ﺳﺎل ﻇﻬﻮر می کند. به سومین آنها در ﺳﻦّ سی سالگی اﻣﺎﻧﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ (9) واﮔﺬار می شود و ﺑﺎ ﻇﻬﻮر او، اﻫﺮﻳﻤﻦ، ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد می گردد.(10)

ﻛﻴﺨﺴﺮو، ﮔﻴﻮ، ﮔﻮدرز، ﭘﺸﻮﺗﻦ و ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد زرﺗﺸﺘﻴﺎن از ﺟﺎوداﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ، روز واﭘﺴﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ. ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ را در ﻛﺎر ﻧﻮﺳﺎزی ﺟﻬﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻳﺎری ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و از ﭘﺮﺗﻮ ﻓﺮّ اﻳﺰدی ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن اﺳﺖ، دروغ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ، زندگی ﺟﺎودان و ﻣﻌﻨﻮی آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن و ﭘﺎک ﺷﺪن از ﮔﻨﺎه و ﭘﻠﻴﺪی، ﻓﻨﺎ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ. ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﺑﺮای اﻳﻦ ﻛﺎر ﮔﺎوی را ﻗﺮﺑﺎنی می کند و از ﭼﺮبی او، ﻋﺼﺎره ﻫﻮﻣﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ می آورد و ﺑﺎ ﭼﺸﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺮدم، آﻧﺎن را ﺟﺎودانی می ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﭘﻴﺮان ﺑﻪ ﺳﻦ 40 سالگی و ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ و ﺷﻜﻞ 15 ﺳﺎلگی ﺑﺮمیﮔﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻫﺮﻳﻤﻦ ﺷﻜﺴﺖ میﺧﻮرد. و ﺳﺮور و ﺧﻮشی ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻫﺪﻳﻪ می شود.» (11)

منجی در جاماسب نامه در «ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ» آﻣﺪه اﺳﺖ: «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ، ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﺑﺰرگ، ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر، دﻳﻦ را در ﺟﻬﺎن رواج ﺧﻮاﻫﺪ داد. ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪستی را رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮده و اﻳﺰدان را از دﺳﺖ اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻧﺠﺎت داده و ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن را ﻫﻢﻓﻜﺮ، ﻫﻢﮔﻔﺘﺎر و ﻫﻢﻛﺮدار میﮔﺮداﻧﺪ.»

ﭼﻨﺎنکه آﻣﺪه اﺳﺖ: «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺖ مزدیستنان، ﺑﻪ ﻣﻨﺰله ﻛﺮﻳﺸﻨﺎی(12)ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن، ﺑﻮدای ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻮداﺋﻴﺎن و ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻬﻮدﻳﺎن،فارقلیط ﻋﻴﺴﻮﻳﺎن و مهدی (عج) ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ.» (13)
ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ و زرتشت، ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ(ص) ﺣﻜﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن، ﻧﺸﺎن می دﻫد ﻛﻪ شریعت رسول الله(ص) ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎقی ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ: در اﺑﺘﺪای ﻣﻮت او ﺳﻠﻄﻨﺖ حکومت از دﺳﺖ اﺻﺤﺎﺑﺶ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ می کند و ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﺘﻮلی میﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف را ﻇﺎﻫﺮ می کنند.(14)
در ﻛﺘﺎب «ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ»، ﺷﺎﮔﺮد زرﺗﺸﺖ و ﺑﺮادر ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ پسر ﻟﻬﺮاﺳﺐ، در ﻣﻮرد ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ:
«ﻣﺮدی ﺑﻴﺮون آﻳﺪ از زﻣﻴﻦ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﺎﺷﻢ، ﻣﺮدی ﺑﺰرگ ﺳﺮ و ﺑﺰرگ ﺗﻦ و ﺑﺰرگ ﺳﺎق و ﺑﺮ دﻳﻦ ﺟﺪّ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺴﻴﺎر رو ﺑﻪ «اﻳﺮان» ﻧﻬﺪ و آﺑﺎد ﻛﻨﺪ و زﻣﻴﻦ ﭘﺮ از داد ﻛﻨﺪ. در زﻣﺎن وی ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﺮگ ﺑﺎ ﻣﻴﺶ آب ﺧﻮرد.»(15)

منجی در کتاب زنددر ﻛﺘﺎب «زﻧﺪ»، از ﻛﺘﺎبﻫﺎی ﻣﺬهبی زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ: «آﻧﮕﺎه پیروزی ﺑﺰرگ از ﻃﺮف اﻳﺰدان میشود و اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن را ﻣﻨﻘﺮض میﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اﻗﺘﺪار اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن در زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و در آﺳﻤﺎن راه ﻧﺪارد و ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزی اﻳﺰدان و ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺒﺎر اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن، ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻴﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت اصلی ﺧﻮد رﺳﻴﺪه، بنیآدم ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﻴﻚبختی ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺴﺖ.» (16)
«سوشیانس ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﺑﺰرگ ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر، دﻳﻦ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن رواج ﺧﻮاﻫﺪ داد. ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪستی را رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮده و اﻳﺰدان را از دﺳﺖ اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻧﺠﺎت داده و ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن را ﻫﻢ ﻓﻜﺮ، ﻫﻢﮔﻔﺘﺎر و ﻫﻢﻛﺮدار میﮔﺮداﻧﺪ.»

توصیف ظهور در کتاب گاتهادر ﻛﺘﺎب «ﮔﺎﺗﻬﺎ» (17)ﻛﻪ بخشی از اوﺳﺘﺎی زرﺗﺸﺘﻴﺎن اﺳﺖ، ﺟﻤﻼتی ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺪی ﻣﻮﻋﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ: «ای ﻣﺰدا ﺑﺎﻣﺪاد روز ﻓﺮاز آﻳﺪ، ﺟﻬﺎن را دﻳﻦ راﺳﺘﻴﻦ ﻓﺮاﮔﻴﺮد ﺑﺎ آﻣﻮزشﻫﺎی اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺨﺶ ﭘﺮﺧﺮد، رﻫﺎﻧﻨﺪﮔﺎن ﻛﻴﺎﻧﻨﺪ، آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ ﻳﺎرﻳﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ، از ﺑﺮای آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻦ، ﻣﻦ ﺗو ﺮا ﺑﺮﮔﺰﻳﺪم ... .»(18)

پی نوشت:
1.    پیاﻣﺒﺮ آرﻳﺎیی در ﻗﺮن ﻫﻔﺖ ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ.
2.    دوﻣﻴﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﺰرگ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻳﻮﻧﺎنی ﺳﻘﺮاط، اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ.
3.    ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪّس زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻗﺴﻤﺖ: ﻳﺴﻨﺎ، وﻳﺴﭙﺮد، ﻳﺸﺖﻫﺎ، وﻧﺪﻳﺪاد، ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ.
4.    زرﺗﺸﺖ ﻛﻨﻮنی.
5.    ﺧﺪای ﻳﻜﺘﺎ در اﺻﻄﻼح زرﺗﺸﺘﻴﺎن.
6.    ﻣﻘﺪّس.
7.    او ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ، صص 108 و 122.
8.     ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ، ص 131
9.    آیین و ﻛﻴﺶ ﻣﺰداﭘﺮستی.
10.    ﻓﺮﻫﻨﮓ أﺳﺎﻃﻴﺮ یاحقی، ص 260.
11.    ﻫﻤﺎن.
12.    ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺟﺬاب ﻣﺘﻌﺎل. ﺧﺪا و ﻣﻮﻋﻮد در ﻫﻨﺪ.
13.    ﻣﺤﻤّﺪ(ص) و ﺑﺸﺎرتﻫﺎی ﻛﺘﺐ ﻣﻘﺪس درﺑﺎرة أﻫﻞ ﺑﻴﺖ(ع)، ص 102.
14.     ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪﻳﻦ، ص 258.
15.    ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪﻳﻦ، ص 258.
16.    ﻣﻬﺪی ﻣﻮﻋﻮد، ص 335.
17.    ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻘﺪّسﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اوﺳﺘﺎ.ﺳﺮودﻫﺎی زرﺗﺸﺖ.
18.    ﮔﺎﺗﻬﺎ، ص 98.

منجی مشترک ادیان و آئین ها

دلایل بسیار زیادی وجود دارد که «یک منجی می آید»؛ نمونه اش خروارها خروار نشانه ی بیان شده است که نه فقط توسط مسلمانان بلکه توسط تمامی ادیان (حتّی آنهایی که الهی نیستند) ذکر شده اند. این عقاید درباره ی آمدن یک شخص خاص با ویژگی های منحصر به فرد است. فردی که حدود 7000 روایت درباره ی او فقط در کتب شیعیان موجود است و بخش بسیار وسیعی از کتب و متون قدیمی ادیان را به خود اختصاص داده است.

در جدول زیر، 14 خصوصیت مشترک منجی در میان ادیان را برشمردیم؛ باشد که منجی یگانه دوران ها و هزاره ها را بشناسیم و دیدن دوران طلایی ظهورش را شاهد باشیم؛ ان شاء الله.

لازم به ذکر است که به این فهرست می توان «انتقام گیری منجی از ظالمان»، «همراهی انسان و موجودات دیگر (پری یا همان اجنّه و فرشتگان) با منجی»، «خاص و ممتاز بودن یاران منجی»، «اصلاح‌گری منجی»، «آخرین دولت بودن منجی در میان دولتها»، «طولانی بودن دوران حکومت عادلانه ی منجی» و... نیز اشاره کرد؛ امّا ما به دلیل کوتاه شدن مطلب، از بیان موارد دیگر خودداری کردیم.

پی نوشت:
1.     روایات بسیاری در کتب شیعه و سنی در این باره موجود است؛ برای نمونه ن. ک به: سنن أبی داود 4 / 104 ح 4282، المعجم الکبیر 10 / 137 ح 10230 و برای موعود شیعیان ن. ک به: کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، اسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.، ج‏1، ص 333.
2.    نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1388، ج 1، ص 217 به نقل از کتاب «جاماسب»
3.    از کتاب پاتنگل؛ زبدة المعارف فی اصول العقائد، ص 644؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1388، ج 1،ص 208.
4.    علل الشرایع، ج 1، صص 5- 7؛ عیون اخبار رضا، ج 2، صص 237- 239؛ به نقل از عبقری الحسان، ج 1، ص 51.
5.    «ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪﻳﻦ»، ص 258؛ به نقل از آمنه شاهنده، «موعود در قرآن و ادیان بودایی»، مجله بینات، شماره 83.
6.    نهاوندی، همان، ص 210؛ به نقل از کتاب «جوک.»
7.    عقد الدرر فی اخبار امام المنتظر، صص 61- 62؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، همان، ص 327.
8.    نهاوندی، همان، ص210 به نقل از کتاب ماسک.
9.    کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید، صص 1084- 1085؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، همان، ص 110.
10.    نهاوندی، همان، ص 117؛ به نقل از کتاب شعیای نبی.
11.    علل الشرایع، ج 1، صص 5- 7؛ عیون اخبار رضا، ج 2، صص 237- 239؛ به نقل از عبقری الحسان، ج 1، ص 51.
12.    ﮔﺎﺗﻬﺎ، ص 98؛ به نقل از آمنه شاهنده، همان.
13.    نهاوندی، همان، صص 168- 169 از انجیل یوحنا، باب 16.
14.    انجیل یوحنا، باب 14، به نقل از نهاوندی، همان، ص 167.
15.    «اﺳﺎﻃﻴﺮ ﻫﻨﺪ»، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺎﺟﻼن ﻓﺮخی، ص 58؛ به نقل از مقاله خانم شاهنده.
16.    بشارة الاسلام، ص 74؛ به نقل از روزگار رهایی، ج 2، ص 684.
17.    نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، ج 1، صص 160- 161 به نقل از انجیل لوقا، باب 21.
18.    کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید، صص 1630-1629؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، همان، ص 112.
19.    قرآن کریم، سوره قصص، آیه 5.
20.    عهد عتیق، کتاب مزامیر، مزمور 37، بندهای 9 ـ 38.
21.    الغیبة نعمانی، ص 195.
22.     الغیبة شیخ طوسی، ص 262.
23.    انجیل متّی، باب 24؛ به نقل از نهاوندی، همان، ص 152.
24.    کتاب عهد عتیق و عهد جدید، ص 1651؛ به نقل از نهاوندی، همان، ص 128.
25.    تورات، کتاب اشعیای نبی، باب دوم، بندهای 2 ـ 4؛ به نقل از مقاله «عقیده به ظهور حضرت مهدی از نظر اقوام وادیان» به نقل از سایت تخصصی دراسات حضرت مهدی(عج) http://www.m-mahdi.info/farsi/books/056/003.htm
26.    «ﺗﺎرﻳﺦ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ادﻳﺎن»، ج 2، ص 214؛ به نقل از مقاله آمنه شاهنده.
27.    درجست وجوی اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎی ﻗﺪیمی، «ﺗﺮﺟﻤﻪ رادان»، ص 165؛ به نقل از مقاله خانم شاهنده.
28.    عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی - تهران، چاپ: اول، 1380 ق. ج‏2 ؛ ص242.
29.    نهاوندی، همان، ص 217؛ به نقل از کتاب جاماسب.
30.    کتاب مقدّس، مکاشفه یوحنّای رسول، ص 417، باب 19، بندهای 11 ـ 18؛ به نقل از مقاله «عقیده به ظهور حضرت مهدی از نظر اقوام وادیان»
31.    کتاب شعیا، سیمان 26-27؛ نهاوندی، همان، ص 120.
32.    رسالة «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ»، ﭘﻮرداوود، ص 265؛ به نقل از مقاله خانم شاهنده.
33.    او خواهد آمد، ص 65 به نقل از کتاب ریگ ودا، ماندالای 4 و16 و24؛ به نقل از مقاله «عقیده به ظهور حضرت مهدی از نظر اقوام وادیان».
34.    به نقل از کتاب جاماسب نامه، با استفاده از مقاله خانم شاهنده.
35.    از مقاله ی «موعود در آیین بودا»، به نقل از سایت موعود، مقالات، به آدرس http://old.mouood.org/content/view/2350/3/
36.    نهاوندی، همان، صص 209- 210؛ به نقل از کتاب دید.
37.    کتاب مقدّس، انجیل یوحنّا، ص 152، باب 5، بندهای 26 ـ 28؛ به نقل از مقاله «عقیده به ظهور حضرت مهدی از نظر اقوام وادیان».
38.    نهاوندی، همان، ص218؛ به نقل از کتاب جاماسب.
39.    آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻣﺮگ در أﺳﺎﻃﻴﺮ، ص 289؛ به نقل از مقاله خانم شاهنده.
40.    «عقد الدرر»، ص 159.
41.    «ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ»، ص 131؛ به نقل از آمنه شاهنده، «موعود در قرآن و ادیان بودایی»، مجله بینات، شماره 83
42.    ﻓﺮﻫﻨﮓ أﺳﺎﻃﻴﺮ یاحقی، ص 260؛ به نقل از مقاله امنه شاهنده.
43.    کتاب مقدّس عهد عتیق و عهد جدید، صص 1085- 1084؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، همان، ص 110.
44.    نهاوندی، علی اکبر، همان، ص 117؛ به نقل از کتاب شعیای نبی.

دانشمندان اهل سنت و اعتراف به ولادت امام مهدى

مـرحـوم ((شـیـخ نـجـم الدیـن عـسـکـرى )) در جـلد اول کـتـاب خـویـش نـام چـهـل تـن از عـلمـا و دانـشـمـنـدان اهـل سـنـت را آوره اسـت کـه هـمـگـى آنـان در کتابهاى خویش با ایمان به روایات رسیده از پیامبر(ص ) به ولادت حضرت مهدى علیه السلام اعتراف نموده اند.
هـمـانـگـونه که علامه معاصر ((آیت الله العظمى صافى )) نیز در کتاب ارزشمند خود، نام و نشان گروه دیگرى از آنان را آورده است که شمارشان از 26 نفر مى گذرد و همگى به ولادت داوزدهمین امام نور، تصریح مى کند .

1ـ ((محمد بن طلحه حلبى شافعى )) در کتاب خود ضمن بحث گسترده اى مى نویسد: ((باب دوازدهم در مورد حضرت مهدى علیه السلام است ....))
و آنـگـاه ضـمـن بـرشـمـردن نـامها و القاب آن حضرت مى نویسد: ((او در شهر تاریخى سامرا دیده به جهان گشود....))
2ـ مـحـمـد بـن یـوسـف کـنـجـى شـافـعـى از دیـگـر عـلمـاى بـزرگ اهل سنت است او در کتاب خویش مى نویسد:
((حـضـرت مـهـدى عـلیه السلام فرزند جناب حسن عسکرى علیه السلام است . آن وجود گـرانـمـایـه ، زنـده و در اوج سـلامـت و طـراوت از زمـان غـیـبـت خویش تاکنون در این جهان زندگى مى کند....))
3ـ مـحـمـد بـن احـمـد مـالکـى مـعـروف بـه ابـن صـبـاغ نـیـز از عـلمـاى اهل سنت است و در کتاب خویش در باب دوازدهم مى نویسد:
((ابـوالقـاسـم ، مـحـمـد، حـجت ، فرزند حضرت حسن عسکرى علیه السلام است . او در شهر سامرا و در نیمه شعبان 255 هجرى دیده به جهان گشوده است
4ـ از دیـگـر عـلمـاى آنان سبط ابن جوزى حنفى است او در کتاب خویش در مورد فرزندان حضرت عسکرى در بخشى تحت عنوان فصل فى ذکر الحجة المهدى مى نویسد:
((او نـام بـلنـد آوازه اش مـحـمـد، فـرزنـد حـسـن عـسـکـرى علیه السلام است و کنیه اش ابـوالقـاسـم مـى باشد. او را: الخلف الحجة ، صاحب الزمان ، القائم المنتظر نیز خوانده اند و آن حضرت آخرین امامان است

5ـ احـمـد بـن حـجـر عالم دیگرى از اهل سنت است او در کتاب خویش به هنگام بحث در مورد شخصیت حضرت عسکرى علیه السلام مى نویسد:
((او جـز فـرزنـدش ابـوالقـاسـم مـحمدالحجة ، فرزندى به یادگار ننهاد و فرزند گرانمایه اش ، به هنگامه شهادت پدر، پنج ساله بود، اما خداوند حکمت و بینشى ژرف و اعجازآمیز به او ارزانى فرمود

6ـ از عـلمـاى دیگر اهل سنت شبراوى شافعى است . او در مورد ولادت دوازدهمین امام نور در کتاب خویش مى نویسد:
((امـا یـازدهـم ، ((حسن خالص ))

است که به لقب عسکرى معروف است و او را شرافت همین بس که امام مهدى علیه السلام از فرزندان گرانمایه اوست ....))

آنگاه مى افزاید: ((امام مهدى علیه السلام فرزند حضرت عسکرى علیه السلام است و در شـهـر تـاریـخـى سـامـرا در پـانـزدهـم شـعـبـان بـه سال 255 هجرى دیده به جهان گشوده .))
7ـ عبدالوهاب شعرانى عالم دیگر اهل سنت در کتاب خویش تحت عنوان ، نشانه هاى نزدیک شـدن رسـتـاخـیـز از جـمـله قـیام و ظهور حضرت مهدى علیه السلام را مى نویسد. آنگاه مى افزاید:
((امام مهدى علیه السلام از فرزندان امام حسن عسکرى علیه السلام است و در پانزدهم شـعـبـان بـه سـال 255 بـدنـیـا آمـده و او زنـده و بـاقـى اسـت تـا طـبـق روایات رسیده از پـیـامـبـر(ص ) بـا حـضرت عیسى علیه السلام که به هنگامه ظهور او از آسمان فرود مى آید، دیدار کند

8ـ از عـلمـاى دیـگر اهل سنت عبدالله بن محمد مطیرى شافعى است . او در کتاب خویش پس از از یـادآورى نـام بلند آوازه امامان معصوم علیهم السلام تا حضرت عسکرى علیه السلام مى نویسد:
((فـرزنـد حضرت عسکرى علیه السلام امام مهدى ، دوازدهمین امامان است . نام او محمد و قائم است و به مهدى علیه السلام نیز شهرت دارد....))
9ـ سـراج الدین رفاعى از دیگر دانشمندان اسلامى است . او در کتاب خویش در این مورد مى نگارد:
((امـا، یـازدهـمـیـن امـام ، حـضـرت حـسـن عـسکرى علیه السلام پس از خویش ، فرزندش حضرت مهدى را بر جاى نهاد و او جانشین پدر و دوازدهمین امام است
10ـ استاد بهجت افندى در کتاب خویش از جمله مى نویسد:
((امـام مـهـدى عـلیـه السـلام در پـانـزدهـم شـعـبـان سال 255 هجرى دیده به جهان گشود و مادرش نرجس ‍ بود

11ـ عـالم دیـگـر اهـل سنت حافظ محمد بن محمد حنفى نقشبندى در کتاب خویش در این رابطه مى نویسد:
((حـضـرت عـسکرى علیه السلام یازدهمین امام است و فرزند گرانمایه اش ((محمد)) نـزد یـاران و دوسـتـداران راسـتـیـن خـانـدان وحـى و رسـالت مـشـخـص و مـعـلوم بـود. او در سال 255 هجرى در پانزدهم شعبان دیده به جهان گشود

ایـن مطلب را از جمله بانوى بزرگ و مورد اعتماد ((حکیمه )) دختر، امام جواد علیه السلام آورده است .
12ـ سـلیـمـان قـنـدوزى حـنـفى از دیگر دانشمندان اسلامى است . او در کتاب خویش ضمن تـرسـیـم ولادت حـضـرت مـهـدى عـلیه السلام از بانو حکیمه ، دخت گرانقدر حضرت جواد علیه السلام به همان صورت که در کتابهاى معتبر شیعه آمده است ، مى افزاید:
((ایـن روایـت و ایـن گـزارش از دیـدگاه علما و شخصیتهاى مورد اعتماد اسلامى ، محقق و مـسـلم اسـت کـه ولادت ((قـائم آل مـحـمـد)) پـانـزدهـم شـعـبـان بـه سـال 255 هـجرى رخ داد و آن حضرت در شهر تاریخى سامرا و در حیات پدرش دیده به جهان گشود
13ـ شبلنجى شافعى دانشمند دیگر اهل سنت در کتاب خویش در این مورد مى نوسید:
((رحـلت حـضـرت عـسـکـرى عـلیـه السـلام روز جـمـعـه هـشـتـم ربـیـع الاول بـه سـال 260 هـجرى بود و از خود فرزندى گرانمایه بر جاى نهاد که نام او را محمد نهاده بود.))
14ـ دانـشـمـنـد دیـگـر اهـل سنت ابن خلکان است . او در کتاب خود پیرامون امام عصر علیه السلام مى نویسد:
((ولادت آن گـرانـمـایـه ، پـانـزدهـم شـعـبـان بـه سـال 255 هـجـرى بـود و هـنـگامى که پدرش جهان را بدرود گفت : آن حضرت پنج ساله بود و مادرش نرجس نام داشت
15ـ عالم دیگر اهل سنت ابن الخشاب در این مورد مى نویسد:
((فرزند و جانشین شایسته کردار حضرت عسکرى علیه السلام حضرت مهدى بود که او را ((الخـلف الصـالح )) نـیـز مـى گـفـتـنـد. او همان صاحب الزمان است و به نام مقدس ((مهدى )) نیز شهرت دارد
16ـ عـبـدالحـق دهـلوى نـیـز از دانـشمندان اسلامى است . او در کتاب خود، در مورد زندگى امامان نور علیه السلام دراین رابطه مى نویسد:
((ابـو مـحـمـد حـضـرت حـسـن عـسـکـرى عـلیـه السـلام یـازدهمین امام نور است و فرزند گرانمایه اش محمد(ص ) نزد یاران و دوستداران مورد اعتماد شناخته شده است .))
آنـگـاه مى افزاید: ((خلف صالح ، از فرزندان حضرت عسکرى علیه السلام همان صاحب الزمان است .))
17ـ محمد امین بغدادى سویدى در ولادت امام عصر علیه السلام مى نویسد:
((حـضـرت مـهـدى عـلیـه السـلام بـه هـنـگـامـه رحـلت پـدر گـرانـمـایـه اش ، نـه سال داشت
18ـ مورخ بزرگ اهل سنت ابى الوردى در تاریخ خود آورده است که :
((مـحـمـد، فـرزنـد حـضـرت عـسـکـرى عـلیـه السـلام در سال 255 هجرى بدنیا آمد...))

بشارت به منجی درانجیل

در جای‌جای کتاب‌های اناجیل چهارگانه (انجیل مَتی، انجیل لوقا، انجیل مَرقُس و انجیل یوحنّا) بشارات مختلفی پیرامون منجی موعود و خصوصیّاتش آمده است، به خصوص بخش مکاشفۀ یوحنّا که تصویری از آینده و وقایع آخرالزّمان را ارائه می‌دهد که هم‌ اکنون سرلوحۀ برنامه‌ریزی‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... برخی کشورهای مسیحی شده است.

 
حضرت مسیح(ع) در آخرین روزهای زندگی خویش، به یاران و شاگردان خود توصیه‌ها و سفارش‌های بسیاری دربارۀ بازگشت خود به زمین نموده و آنان را در انتظار گذارده و امر به بیداری و آمادگی نموده است.

«انجیل لوقا»، فصل 12، بندهای 35 - 36:
کمرهای خود را بسته، چراغ‌های خود را افروخته بدارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشـند که چه وقت مراجعت کند، تا هر وقت آید و در را بکوبد، بی درنگ برای او باز کنند. پس شما نیز مستعدّ باشید، زیرا در ساعتی که گمان نمی‌برید، پسر انسان می‌آید.

«انجیل متی»، فصل 24، بندهای 27 و 30 و 35 - 36  و 45:
همچنان‌که برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر می‌شود، پسر انسان نیز چنین خواهد بود...، آنگاه علامت پسر انسان در آسمان پدیدار گردد و در آن وقت جمیع طوایف زمین سینه‌زنی کنند و پسر انسان را ببینند که بر ابرهای آسمان با قوّت و جلال عظیم می‌آید...
آسمان و زمین زایل خواهد شد، امّا سخن من هرگز زایل نخواهد شد، امّا از آن روز و ساعت هیچ کس اطّلاع ندارد حتّی ملائکه آسمان... بنابراین شما نیز حاضر باشید، زیرا در ساعتی که گمان نبرید پسر انسان می‌آید.

«انجیل مَرقُس»، فصل 13، بندهای 24 - 36:
... از آن روز و ساعت، غیر از پدر، هیچ کس اطّلاع ندارد، نه فرشتگان در آسمان و نه پسر هم، پس بر حذر و بیدار شده دعا کنید؛ زیرا نمی‌دانید آن وقت کی شود...
... پس بیدار باشید؛ زیرا نمی‌دانید در چه وقت صاحب خانه می‌آید، در شام یا نصف شب یا بانگ خروس [خوان] یا صبح. مبادا ناگهان آمده و شما را خفته یابد.

«انجیل یوحنّا»، فصل 12، بندهای 27 ـ 29:
... و به او قدرت بخشیده است که داوری هم بکند، زیرا پسر انسان است و از این تعجّب مکنید؛ زیرا ساعتی می‌آید که در آن جمیع کسانی که در قبور هستند آواز او را خواهند شنید و بیرون خواهند آمد، هر که اعمال نیکو کرد برای قیامت حیات و هرکه اعمال بد کرد به جهت قیامت داوری.

مکاشفۀ یوحنّا، فصل 12، بندهای 1 ـ 5:
و علامتی عظیم در آسمان ظاهر شد، زنی که آفتاب را در بر دارد، ماه زیر پاهایش و بر سرش تاجی از دوازده ستاره است و آبستن بوده، از درد ناله و از عذاب زاییدن فریاد بر می‌آورد... پس پسر نرینه را زایید که همۀ امّت‌های زمین را به عصای آهنین حکم‌رانی خواهد کرد و فرزندش به نزد خدا و تخت او ربوده شد...

«رساله‌ی پُولس به رومیان»، فصل 15، بند12:
... و آنکه برای حکم‌رانی امّت‌ها مبعوث شود، امید امّت‌ها بر وی خواهد بود.

کتاب اعمال رسولان، فصل 1، بندهای 9 ـ 11:
... همین عیسی که از نزد شما به آسمان بالا برده شد، باز خواهد آمد، همان طوری که او را به سوی آسمان روانه دیدید.

موعود آخر الزمان از دیدگاه مسیحیت

با نظر به کتب مقدسه ادیان و مذاهب مختلف جهان، به این حقیقت می‌توان دست یافت که اعتقاد به مصلحی که در آخر الزمان ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد نماید، یک اعتقاد – عمومی و جهانی است و همه پیامبران از طرف خداوند به امت خود مژده ظهور مصلحی غیبی را داده‌اند از این جهت پیروان این ادیان در انتظار آن مصلح به سر برده و آرزوی ظهور او را دارند.