آﻣﻮزه منجی ﻣﻮﻋﻮد در آیین زرتشتی

در طول تاریخ، مردمان همه ی زمانها با مشکلات و سختی ها و ظلم ها رو به رو بوده اند و همین آزردگی خاطر باعث شده است که میل به منجی و انسان نجات بخش، خواسته ای فراموش نشدنی در طول سالها و در میان همه ی ادیان باشد.

 آیین زردشت نیز از این مورد مستثنی نیست. در جای جای آیین زردشت و در میان کتب این آیین بارها سخن از منجی به میان آمده است.

ﺳﻴﺮی ﻛﻮﺗﺎه در آیین زرتشتی  
ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮔﻮاهی ﺗﺎرﻳﺦ، زرﺗﺸﺖ(1) قدیمی ترین پیامبر آریایی است. اﻓﻼﻃﻮن (2) در ﻛﺘﺎﺑﺶ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر از او ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ و ﺑﺮخی از داﻧﺸﻤﻨﺪان زﻣﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﻧﻴﺰ در آﺛﺎر ﺧﻮد از وی ﻳﺎد ﻛﺮده اﻧﺪ و او را ﺷﺶ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از اﻓﻼﻃﻮن داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ. سخنی ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﻣﺤﻘّﻘﺎن ﺑﺎ آن ﻣﻮاﻓﻘﻨﺪ، آن اﺳﺖ که اﻳﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در 1000 ﺳﺎل ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد، ﻇﻬﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ. ﻧﺎم اﻳﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در «اوﺳﺘﺎ»،(3) "زره ﺗﻮﺷﺘﺮه"(4) آﻣﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺘﺮ زرد ﻳﺎ اُﺷﺘﺮ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ اﺳﺖ.

زرﺗﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺪای ﻳﻜﺘﺎیی ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ او را اﻫﻮرا ﻣﺰدا یعنی داﻧﺎی ﺗﻮاﻧﺎ می ﺧﻮاﻧﺪ.(5) وی ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد. اﺻﻞ و ریشه یکی از آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ منشأ همه ﺧﻴﺮﻫﺎ و ﺧﻮبیﻫﺎ ﺑﻮد، «اﺳﭙﻨﺘﻪ ﻣﻴﻨﻮ»(6)ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻘﺪّس می داﻧﺴﺖ و اﺻﻞ دﻳﮕﺮ را ﻛﻪ همه زشتیﻫﺎ و ﺑﺪیﻫﺎ و ﺗﺎریکیﻫﺎ از آن ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد، «اﻧﮕﺮه ﻣﻴﻨﻮ» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی پلید و ﻧﺎﭘﺎک، ﻧﺎم ﻧﻬﺎد.
در آیین زرتشتی، ﺑﻪ مسئله اﻧﺘﻈﺎر و ﻇﻬﻮر، اﻫﻤّﻴﺖ ﺧﺎصّی داده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﻣﺘﻮن زرتشتی ﺑﺸﺎرتﻫﺎ و ﻧﻜﺘﻪﻫﺎیی درباره ی ﻇﻬﻮر منجی آورده شده و هم چنین ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی بسیاری را که شبیه ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی منجی در اعتقادات شیعیان است، بیان می کند.

ﻣﻮﻋﻮد و منجی ﮔﺮایی در ﻛﻬﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی زرتشتیدر آﺛﺎر و ﻛﺘﺐ زرﺗﺸﺘﻴﺎن، ﭘﻴﺮاﻣﻮن آخرالزّمان و ﻇﻬﻮر ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﻴﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن ﻣﻨﺠﻴﺎن ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل از دﻳﮕﺮی ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد. (7)

منجی گرایی در کتاب زند و هومندر ﻛﺘﺎب «زﻧﺪ و ﻫﻮﻣﻦ»، از ﻇﻬﻮر منجی ﺑﺰرگ «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ» ﺧﺒﺮ داده شده و درﺑﺎره ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﻇﻬﻮرش میﮔﻮﻳﺪ:
ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻧﻪ ﻫﺰار ﺳﺎله اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن و اﻳﺰدان ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺮوزی نسبی اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ، ﻟﻄف اﻫﻮرا ﻣﺰدا ﺷﺎﻣﻞ اﻳﺰدان ﺷﺪه و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوزی ﻧﻬﺎیی ﺑﺮ اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن ﻧﺎﺋﻞ میﮔﺮدﻧﺪ و ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت واقعی ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺧﻮشبختی ﺗﻜﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ زد. (8)

ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﻮزه ﻫﺎی اوﺳﺘﺎیی، اﻳﻦ ﻣﻨﺠﻴﺎن یکی ﭘﺲ از دﻳﮕﺮی، ﺟﻬﺎن را ﭘﺮ از ﻋﺪل و داد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زیر می آﻳﻨﺪ:
«هوشیدر 1000ﺳﺎل ﭘﺲ از زرﺗﺸﺖ، اﻫﻮراﻣﺰدا ﻋﺎﻟﻢ «ﻓﺮوﻫﺮ» (ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎنی) را ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺼﺮ ﻣﻴﻨﻮی ﺟﻬﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ.

در ﻫﺰاره دوم، ﻫﻮﺷﻴﺪرﻣﺎه از روی ﺻﻮر ﻋﺎﻟﻢ روﺣﺎنی، در ﺟﻬﺎن ﺟﺴﻤﺎنی ﺧﻠﻘﺖ ﻳﺎﻓﺖ. در اﻳﻦ دوره، اﻣﻮر ﺟﻬﺎن و زندگی ﻣﺮدﻣﺎن ﻓﺎرغ از ﮔﺰﻧﺪ و آﺳﻴﺐ و ﺑﻼ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ، ﻋﺼﺮ ﻃﻼیی ﺗﺎرﻳﺦ دﻳﻦ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎن ﻧﺎﻣﻴﺪه می شود.

در ﻫﺰاره ﺳﻮم، ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ دوران ﺷﻬﺮﻳﺎران و ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺸﺮ و ﻃﻐﻴﺎن و ﺗﺴﻠّﻂ اﻫﺮﻳﻤﻦ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ رواﻳﺎت زرتشتی و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ پَشت ﻧﻮزدﻫﻢ، در آخرالزّمان از زرﺗﺸﺖ ﺳﻪ ﭘﺴﺮ ﻣﺘﻮﻟّﺪ می شود ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﻤﻮمی ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﺧﻮاﻧﺪه می شود. اﻳﻦ ﻧﺎم ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻮﻋﻮد تعیین شده و او آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮق اﻫﻮراﻣﺰدا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﻳﺎ ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺖ، ﻣﻮﻋﻮد ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﻳﺎ ﺳﻮد رﺳﺎﻧﻨﺪه، ﻣﻮﻋﻮد کلّی زرﺗﺸﺘﻴﺎن از ﻓﺮزﻧﺪان زرﺗﺸﺖ ﻛﻪ در آﻏﺎز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ ﻣﺘﻮﻟّﺪ می شود و ﻣﺮدﮔﺎن را آﻣﺎده ﺣﻴﺎت اﺑﺪی ﻛﻪ ﺳﺮاﺳﺮ ﭘﺎکی و ﻧﻮر اﺳﺖ، می کند. در آیین زرتشتی ﺳﻪ ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻓﺎصله ﻫﺰار ﺳﺎل ﻇﻬﻮر می کند. به سومین آنها در ﺳﻦّ سی سالگی اﻣﺎﻧﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ (9) واﮔﺬار می شود و ﺑﺎ ﻇﻬﻮر او، اﻫﺮﻳﻤﻦ، ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد می گردد.(10)

ﻛﻴﺨﺴﺮو، ﮔﻴﻮ، ﮔﻮدرز، ﭘﺸﻮﺗﻦ و ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد زرﺗﺸﺘﻴﺎن از ﺟﺎوداﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ، روز واﭘﺴﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ. ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ را در ﻛﺎر ﻧﻮﺳﺎزی ﺟﻬﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﻳﺎری ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد و از ﭘﺮﺗﻮ ﻓﺮّ اﻳﺰدی ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن اﺳﺖ، دروغ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ، زندگی ﺟﺎودان و ﻣﻌﻨﻮی آﻏﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن و ﭘﺎک ﺷﺪن از ﮔﻨﺎه و ﭘﻠﻴﺪی، ﻓﻨﺎ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ. ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ ﺑﺮای اﻳﻦ ﻛﺎر ﮔﺎوی را ﻗﺮﺑﺎنی می کند و از ﭼﺮبی او، ﻋﺼﺎره ﻫﻮﻣﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ می آورد و ﺑﺎ ﭼﺸﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﻣﺮدم، آﻧﺎن را ﺟﺎودانی می ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﭘﻴﺮان ﺑﻪ ﺳﻦ 40 سالگی و ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ و ﺷﻜﻞ 15 ﺳﺎلگی ﺑﺮمیﮔﺮدﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻫﺮﻳﻤﻦ ﺷﻜﺴﺖ میﺧﻮرد. و ﺳﺮور و ﺧﻮشی ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻫﺪﻳﻪ می شود.» (11)

منجی در جاماسب نامه در «ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ» آﻣﺪه اﺳﺖ: «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺲ، ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﺑﺰرگ، ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر، دﻳﻦ را در ﺟﻬﺎن رواج ﺧﻮاﻫﺪ داد. ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪستی را رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮده و اﻳﺰدان را از دﺳﺖ اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻧﺠﺎت داده و ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن را ﻫﻢﻓﻜﺮ، ﻫﻢﮔﻔﺘﺎر و ﻫﻢﻛﺮدار میﮔﺮداﻧﺪ.»

ﭼﻨﺎنکه آﻣﺪه اﺳﺖ: «ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺖ مزدیستنان، ﺑﻪ ﻣﻨﺰله ﻛﺮﻳﺸﻨﺎی(12)ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن، ﺑﻮدای ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻮداﺋﻴﺎن و ﻣﺴﻴﺢ ﻳﻬﻮدﻳﺎن،فارقلیط ﻋﻴﺴﻮﻳﺎن و مهدی (عج) ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ.» (13)
ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ و زرتشت، ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ(ص) ﺣﻜﻢ ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮآن، ﻧﺸﺎن می دﻫد ﻛﻪ شریعت رسول الله(ص) ﺗﺎ روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎقی ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ: در اﺑﺘﺪای ﻣﻮت او ﺳﻠﻄﻨﺖ حکومت از دﺳﺖ اﺻﺤﺎﺑﺶ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺮاﺟﻌﺖ می کند و ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﺘﻮلی میﺷﻮﻧﺪ و ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف را ﻇﺎﻫﺮ می کنند.(14)
در ﻛﺘﺎب «ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ»، ﺷﺎﮔﺮد زرﺗﺸﺖ و ﺑﺮادر ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ پسر ﻟﻬﺮاﺳﺐ، در ﻣﻮرد ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ:
«ﻣﺮدی ﺑﻴﺮون آﻳﺪ از زﻣﻴﻦ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻫﺎﺷﻢ، ﻣﺮدی ﺑﺰرگ ﺳﺮ و ﺑﺰرگ ﺗﻦ و ﺑﺰرگ ﺳﺎق و ﺑﺮ دﻳﻦ ﺟﺪّ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺴﻴﺎر رو ﺑﻪ «اﻳﺮان» ﻧﻬﺪ و آﺑﺎد ﻛﻨﺪ و زﻣﻴﻦ ﭘﺮ از داد ﻛﻨﺪ. در زﻣﺎن وی ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﺮگ ﺑﺎ ﻣﻴﺶ آب ﺧﻮرد.»(15)

منجی در کتاب زنددر ﻛﺘﺎب «زﻧﺪ»، از ﻛﺘﺎبﻫﺎی ﻣﺬهبی زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ: «آﻧﮕﺎه پیروزی ﺑﺰرگ از ﻃﺮف اﻳﺰدان میشود و اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن را ﻣﻨﻘﺮض میﺳﺎزﻧﺪ و ﺗﻤﺎم اﻗﺘﺪار اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن در زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و در آﺳﻤﺎن راه ﻧﺪارد و ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺮوزی اﻳﺰدان و ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺗﺒﺎر اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن، ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻴﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت اصلی ﺧﻮد رﺳﻴﺪه، بنیآدم ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻧﻴﻚبختی ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺴﺖ.» (16)
«سوشیانس ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﺑﺰرگ ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر، دﻳﻦ را ﺑﻪ ﺟﻬﺎن رواج ﺧﻮاﻫﺪ داد. ﻓﻘﺮ و ﺗﻨﮕﺪستی را رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﺮده و اﻳﺰدان را از دﺳﺖ اﻫﺮﻳﻤﻦ ﻧﺠﺎت داده و ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن را ﻫﻢ ﻓﻜﺮ، ﻫﻢﮔﻔﺘﺎر و ﻫﻢﻛﺮدار میﮔﺮداﻧﺪ.»

توصیف ظهور در کتاب گاتهادر ﻛﺘﺎب «ﮔﺎﺗﻬﺎ» (17)ﻛﻪ بخشی از اوﺳﺘﺎی زرﺗﺸﺘﻴﺎن اﺳﺖ، ﺟﻤﻼتی ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻣﻬﺪی ﻣﻮﻋﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ: «ای ﻣﺰدا ﺑﺎﻣﺪاد روز ﻓﺮاز آﻳﺪ، ﺟﻬﺎن را دﻳﻦ راﺳﺘﻴﻦ ﻓﺮاﮔﻴﺮد ﺑﺎ آﻣﻮزشﻫﺎی اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺨﺶ ﭘﺮﺧﺮد، رﻫﺎﻧﻨﺪﮔﺎن ﻛﻴﺎﻧﻨﺪ، آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ ﻳﺎرﻳﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ، از ﺑﺮای آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻦ، ﻣﻦ ﺗو ﺮا ﺑﺮﮔﺰﻳﺪم ... .»(18)

پی نوشت:
1.    پیاﻣﺒﺮ آرﻳﺎیی در ﻗﺮن ﻫﻔﺖ ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ.
2.    دوﻣﻴﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف از ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺑﺰرگ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﻳﻮﻧﺎنی ﺳﻘﺮاط، اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ اﺳﺖ.
3.    ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺪّس زرﺗﺸﺘﻴﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﻗﺴﻤﺖ: ﻳﺴﻨﺎ، وﻳﺴﭙﺮد، ﻳﺸﺖﻫﺎ، وﻧﺪﻳﺪاد، ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ.
4.    زرﺗﺸﺖ ﻛﻨﻮنی.
5.    ﺧﺪای ﻳﻜﺘﺎ در اﺻﻄﻼح زرﺗﺸﺘﻴﺎن.
6.    ﻣﻘﺪّس.
7.    او ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ، صص 108 و 122.
8.     ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﻧﺎﻣﻪ، ص 131
9.    آیین و ﻛﻴﺶ ﻣﺰداﭘﺮستی.
10.    ﻓﺮﻫﻨﮓ أﺳﺎﻃﻴﺮ یاحقی، ص 260.
11.    ﻫﻤﺎن.
12.    ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺟﺬاب ﻣﺘﻌﺎل. ﺧﺪا و ﻣﻮﻋﻮد در ﻫﻨﺪ.
13.    ﻣﺤﻤّﺪ(ص) و ﺑﺸﺎرتﻫﺎی ﻛﺘﺐ ﻣﻘﺪس درﺑﺎرة أﻫﻞ ﺑﻴﺖ(ع)، ص 102.
14.     ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪﻳﻦ، ص 258.
15.    ﺑﺸﺎرت ﻋﻬﺪﻳﻦ، ص 258.
16.    ﻣﻬﺪی ﻣﻮﻋﻮد، ص 335.
17.    ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻘﺪّسﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اوﺳﺘﺎ.ﺳﺮودﻫﺎی زرﺗﺸﺖ.
18.    ﮔﺎﺗﻬﺎ، ص 98.