عرض ارادت به سیدی و مولای

چشمم به دهان توست،ترکن تو لبی

تا سر ببرم ز دشمن آل نبی

انداخته لرزه چون علی بر تن کفر

آن خطبه ی زیبا و فصیح عربی

بدون شرح...

عزیز دلم

دست خودم نبود اگرعاشقت شدم

باورنمی کنم! نه؛ مگرعاشقت شدم!؟

سینی به دست رد شدم از نو نهالی ام

در هیئت محل به نظر عاشقت شدم

از سفره های نذری مادر شروع شد

با عکسی از ضریح قمر عاشقت شدم

سینه به سینه عشق تو را ارث برده ام

من از دعای خیر پدر عاشقت شدم

آقا زهیر دیگری امروز آمده

دست مرا بگیرو ببر...عاشقت شدم

خون گریه می کنم ز فراق تو، حق بده

من جای دل ز راه جگر عاشقت شدم

برطالعم نوشته شده «عاشق الحسین»

دست خودم نبود اگر عاشقت شدم

پیروزی نهایی حق بر باطل

آگاه باشید، قسم به جان کسی که جان من در دست اوست، این گروه (اهل شام) بر شما پیروز می‌‌شوند، امّا نه ‌‌به ‌‌این ‌‌علّت‌‌ که‌‌ آنها از شما به حق سزاوارترند؛ بلکه از این جهت که اینها برای‌‌ به‌‌ دست ‌‌آوردن ‌‌باطل، رهبر و فرماندة خود، سرعت می‌‌گیرند و شما نسبت ‌‌به آنچه که حقّ من است‌‌، به کندی حرکت می‌‌کنید.»

رسول هادیان شیرازی

«وَ قل جاء الحقّ و زهق ‌الباطل انّ ‌الباطل کان زهوقاً؛1
و بگو حق فرا رسید و باطل مضمحل و نابود شد و باطل نابود شدنی است.»

یکی از آرزوهای دیرین بشر، برچیده شدن بساط ظلم و بیدادگری از جامعه ‌‌و حکم‌فرمایی‌‌ صلح ‌‌و آرامش و اجرای ‌‌عدالت ‌‌در سراسر جهان است.

این اندیشه هماهنگ با سرشت انسان است. به همین جهت، هرگاه برای گروهی از ملّت‌ها، زمینة قیام فراهم شده، به مبارزه با حکومت ظلم و جور پرداخته‌‌اند و بسیاری از این مبارزه‌‌ها نتیجه‌‌اش پیروزی اهل حق بوده است. امّا اوّلاً این پیروزی‌ها در گوشه‌‌ای از جهان اتّفاق افتاده است، نه در سراسر جهان و ثانیاً ممکن است، همین گروه حاکم نیز به تدریج از اهداف خود دور شوند و دوباره طاغوتی دیگر بر مردم مسلّط شود.

بنابراین در طول تاریخ مردم تحت ‌‌سیطرة زورمدارانی بوده‌‌اند که بنای حکومت آنها بر پایة ظلم و فساد و ناامنی پایه‌‌ریزی شده است و به بیان قرآن از قول ملکة سباء
«انّ ‌‌الملوک اذا دخلوا قریة افسدوها و جعلوا اعزّة اهلها اذّلة و کذلک یفعلون‌‌؛2

پادشاهان هنگامی که وارد منطقة آبادی ‌‌شوند، آن را به فساد می‌‌کشند و عزیزان‌ ‌آن ‌‌را ذلیل می‌‌کنند، کار آنها همیشه همین گونه است.»

در بسیاری از آیات، «قرآن کریم» با قاطعیت تمام نوید تحقّق پیروزی نهایی و فرا رسیدن روزی را می‌‌دهد که حق در سرتاسر جهان حکم‌فرما، بساط حکومت‌‌ باطل برچیده و صالحان وارث زمین می‌‌شوند. در روایات زیادی نیز که از فریقین نقل شده، این پیروزی نهایی مربوط به قیام امام مهدی(عج) است.

در بحث‌‌های گذشته، بعضی از این آیات و روایات بررسی شد. اینک به بررسی آیه‌‌ای که در صدر کلام ذکر شد، می‌‌پردازیم.

این ‌‌آیة شریفه نوید قطعی آمدن حق و اضمحلال ‌‌و هلاکت ‌‌باطل ‌‌را می‌‌دهد.3 خداوند برای روشن کردن چگونگی تحقّق این وعده، باطل را به کف‌هایی تشبیه می‌‌کند که بر روی آب غوطه‌‌ور و از بین می‌‌روند و حق را به آبی تشبیه می‌‌کند که سودمند است و در زمین باقی می‌‌ماند. فلزاتی هم که به وسیلة آتش ذوب می‌‌شوند تا از آنها زینت آلات یا وسایل زندگی بسازند؛کف‌هایی همانند کف‌های آب‌ ‌دارند.4

تشبیهی که خداوند ذکر کرده است، برای فهم اینکه چرا حق ماندنی و باطل از بین رفتنی است، ما را کفایت می‌‌کند. حق همچون آب و فلزاتی است که واقعیت دارد و باقی می‌‌ماند و باطل همچون کف‌های روی آب است که محکوم به هلاکت است. حق همچون آب و فلزات است که مفید، سودمند و با ثبات است و باطل همچون کف‌هایی است که گرچه پر سر و صداست، امّا توخالی، بی‌‌ریشه، بی‌‌فایده و بالأخره نابودشدنی است. چون حق ریشه‌‌دار و باطل بی‌‌ریشه است. همان‌‌طوری که آب و فلزات موجب نابودی کف‌ها می‌‌شوند، در جریان حقّ و باطل نیز حق است که به باطل چیره می‌‌شود و باطل را از بین می‌‌برد. همچنان‌‌که خداوند می‌‌فرماید:
«... بل نقذف بالحقّ علی‌‌الباطل فیدمغه فاذا هو زاهق؛5
... بلکه ما حق را بر سر باطل می‌‌کوبیم تا آن را هلاک سازد. پس در این هنگام باطل نابود می‌‌شود.»

در آیة مورد بحث نیز خداوند خبر از آمدن حق و نابودی باطل می‌‌دهد، با توجّه به مطالبی که بیان شد روشن می‌‌شود که چون حق توأم با واقعیت، صدق، درستی، دارای عمق و ریشه، هماهنگ با قوانین خلقت، با ثبات، سودمند و از جانب خدا و تأییدات اوست، باقی می‌‌ماند و چون باطل ‌‌امری‌‌ موهوم، ساختگی، بی‌‌ریشه، میان‌‌تهی، بی‌‌فایده، ناهماهنگ با آفرینش، بی‌‌ثبات و از جانب شیطان است، از بین رفتنی است.

نکتة قابل توجّه در این آیه و امثال آن این است که در اینجا سخن از سیطرة حق بر باطل نیست، بلکه سخن از ظهور مطلق حق و نابودی کامل باطل است. باطل ممکن است مدّت کوتاهی جلوه‌‌گری کند، امّا بالأخره عمر او کوتاه است و خاموش می‌‌شود.

حق همانند درخت ریشه‌‌دار و پرباری است که طوفان‌ها و تندبادهای سهمگین هم نمی‌‌تواند او را از جا برکند و باطل همانند درخت ‌‌بی‌‌ریشه‌‌ای است که از زمین کنده شده و هیچ رشد و نمو و ثمره‌‌ای ندارد و از ثبات و قرار محروم است.

عوامل حاکمیّت اهل باطل

تا به حال سخن از پیروزی حق بر باطل بود، امّا در بعضی مواقع، در مقابلة حقّ و باطل، اهل باطل هستند که پیروز می‌‌شوند و حاکمیّت را به دست می‌‌گیرند. حتّی گاهی مشاهده می‌‌شود که جامعه نیز پذیرای همین گروه باطل است. سخن در این است که عامل این غلبه و عامل پذیرش جامعه چیست؟ عوامل زیادی ممکن است نقش داشته باشد، ما در اینجا به بررسی دو عامل مهم می‌‌پردازیم.

عامل ‌‌اوّل: ظهور باطل در چهرة حق
اگر اهل باطل چهرة واقعی خود را بپوشانند و لباس حق را به تن خود کنند و با زبان اهل حق سخن بگویند و بعضی از اهل حق نیز با آنها معاشرت داشته باشند و رفتار و کردار ظاهری خود را همانند رفتار و کردار اهل حق کنند، جامعه پذیرای آنها خواهد بود. امّا اگر روزی مکر آنها آشکار شود و نقاب از چهرة آنها برداشته شود، جایی برای آنها باقی نمی‌‌ماند.
حضرت علی(ع) در این باره می‌‌فرماید:
«فلو انّ ‌‌الباطل خلص من مزاج ‌‌الحق لم یخف علی ‌‌المرتادین و لوان ‌‌الحق خلص من لبس ‌‌الباطل انقطعت ‌‌عنه ‌‌السن ‌‌المعاندین؛6
اگر باطل از آمیزش با حق خالص شود، بر حق‌‌جویان مخفی نخواهد ماند و اگر حق از آمیزش با باطل رهایی یابد، زبان دشمنان قطع می‌‌شود.»

عامل دوم: وحدت ‌‌و انسجام ‌‌اهل ‌‌باطل

با مشاهدة تاریخ به این نکته می‌‌توان پی ‌‌برد که هرگاه اهل باطل در کار خود سعی و تلاش کنند و بین نیروهای آنها وحدت و انسجام وجود داشته باشد و مطیع رهبر خود باشند و به عکس بر اهل حق، خمودی چیره‌‌ شده و در میان آنها تشتّت آرا و ناهماهنگی وجود داشته باشد و از رهبر خود اطاعت نکنند؛ در این صورت پیروزی با اهل باطل است. حضرت علی(ع) دربارة آیندة مردم عراق خطاب به آنها می‌‌فرماید:
«امّا و الّذی نفسی بیده لیظهرن هؤلاء القوم علیکم لیس لانّهم اولی بالحقّ منکم و لکن لاسراعهم الی باطل صاحبهم و ابطائکم عن حقّی؛7

آگاه باشید، قسم به جان کسی که جان من در دست اوست، این گروه (اهل شام) بر شما پیروز می‌‌شوند، امّا نه ‌‌به ‌‌این ‌‌علّت‌‌ که‌‌ آنها از شما به حق سزاوارترند؛ بلکه از این جهت که اینها برای‌‌ به‌‌ دست ‌‌آوردن ‌‌باطل، رهبر و فرماندة خود، سرعت می‌‌گیرند و شما نسبت ‌‌به آنچه که حقّ من است‌‌، به کندی حرکت می‌‌کنید.»

بنابراین، عامل پیروزی را نباید تنها در اعتقاد به حق و نیّت‌‌ خیر دید؛ بلکه برای غلبه بر دشمن، اتّحاد و هماهنگی و اطاعت از رهبر نیز لازم است ‌‌و هر گروهی این صفت را بیشتر دارا باشند، پیروزی با آنهاست.

 

مصادیق این آیه: تاکنون دانسته شد که پیام این آیه، نوید پیروزی حق بر باطل و هلاکت و نابودی کامل باطل است. در این قسمت ‌‌به ذکر مواردی می‌‌پردازیم که می‌‌تواند از مصادیق حق بر باطل باشد.

1. حق، یعنی‌‌ دین ‌‌الهی ‌‌و شریعت‌‌ خاتم انبیاء، محمّد(ص) و باطل ‌‌هر دین‌ ‌و مسلکی ‌‌است‌ ‌که ‌‌از مسیر خدا خارج شود. همچنان‌‌که در روایتی است از ابن‌‌ مسعود که در سال فتح، پیامبر(ص) وارد «مکّه» شد؛ در حالی که در اطراف خانة خدا 360 بت وجود داشت و پیامبر با چوبی که در دستش بود، به آن بت‌ها می‌‌زد و این آیه را تلاوت می‌‌کرد و بت‌ها را با صورت به زمین می‌‌افکند؛

2. حق، توحید و پرستش خداست و باطل شرک و پرستش بت‌ها است؛

3. حق، قرآن است و باطل شیطان؛

4. حق، قسط و عدل است و باطل ظلم و ستم و کینه؛

5. حق، فضایل اخلاقی و کسب کمالات است، باطل رذایل اخلاقی و دوری از کمالات انسانی.

ادّعای ما این است که این آیه معنای وسیعی دارد، به گونه‌‌ای که می‌‌تواند همة این مصادیق را تحمّل کند. بنابراین پیام این آیه این است که دین اسلام، پرستش خداوند یکتا، قرآن، عدالت و فضایل اخلاقی، بر کفر، پرستش خدایان دروغین، شیطان، ظلم و رذایل اخلاقی پیروز است و سرانجام حاکمیت مطلق از آن حق است.

یکی دیگر از مصادیق این آیه، ظهور حضرت مهدی(ع) است. همچنان‌‌ که روایت ‌‌شده که وقتی حضرت قائم(ع) تولّد یافت، بر روی بازوی راست ایشان، این آیه نوشته شده بود.8
در روایت دیگری است از امام باقر(ع) که دربارة این آیه فرمودند:
«اذا قام ‌‌القائم ذهبت دولة‌‌ الباطل‌‌؛
وقتی قائم قیام کرد، حکومت ‌‌باطل از بین می‌‌رود.»

در این زمان قسط و عدل در سرتاسر جهان حاکم می‌‌شود و جایی برای ظالمان باقی نمی‌‌ماند. این در حالی است که قبل از تحقّق چنین روزی، ظلم و ستم سراسر دنیا را فراگرفته است. در روایتی از اهل سنّت چنین آمده است:
«لتملات ‌‌الارض ظلماً و عدواناً ثم لیخرجن رجل من اهل بیتی حتّی یملأها قسطاً و عدلاً کما ملئت ظلماً و عدواناً؛10

زمین پر از ظلم و کینه می‌‌شود، سپس‌‌ مردی ‌‌از اهل ‌‌بیت ‌‌من ‌‌قیام ‌‌می‌‌کند تا زمین را پر از قسط و عدل کند، همان ‌‌گونه که از ظلم و کینه پر شده بود.»

پر شدن زمین از قسط و عدل، نشانة این است که هیچ جایی برای ظلم باقی نمی‌‌ماند. در روایتی دیگر در تأکید تحقّق چنین روزی، از رسول خدا(ص) نقل شده است که می‌‌فرماید:
«لو لم یبق من ‌‌الدّنیا اِلّا یوم لبعث ‌‌الله عزّ و جلّ منّا یملئوها عدلاً کما ملئت جوراً؛11

اگراز دنیا فقط یک روز باقی مانده باشد، خدای عزّوجلّ مردی از ما را مبعوث می‌‌کند که دنیا را از عدل پر می‌‌کند، همان ‌‌گونه که از ظلم پر شده بود.»

چنین روزی دین الهی بر سایر ادیان و هدف رسالت انبیای الهی محقّق می‌‌شود؛ چرا که قرآن کریم در مقام هدف بعثت انبیا(ع) می‌‌فرماید:
«هو الّذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحقّ لیظهره علی ‌‌الدّین کلّه و لو کره ‌‌المشرکون؛12

او کسی است که رسول خود را همراه با هدایت و آیین حق فرستاده تا او را بر همة ادیان پیروز کند، هر چند که مشرکان کراهت داشته باشند.»
استاد شهید، مرتضی مطهّری پیروزی نهایی اهل حق را چنین توصیف می‌‌کند:

از مجموع آیات و روایات استنباط می‌‌شود که قیام مهدی موعود(عج) آخرین حلقه از مجموع حلقه‌های مبارزات حقّ و باطل که از آغاز جهان برپا بوده است. مهدی موعود(ع) تحقّق‌‌بخش ایده‌‌آل همة انبیا و اولیا و مردان مبارز راه حق است.13

برای رسیدن به این هدف، باید آمادگی لازم نیز در همة ما فراهم آید و این زمانی تحقّق می‌‌یابد که در همة شئون زندگی، اعمّ از کارهای فردی و اجتماعی و اعمال ما بر راستی و درستی استوار باشد و شاید به همین جهت است که خداوند در همین آیة مورد بحث قبل از بشارت به آمدن حق و نابودی باطل، به ما این گونه آموزش می‌‌دهد که چنین دعا کنیم:

«و قُل ربّ ادخلنی مدخل صدقٍ و اخرجنی مخرج صدق و اجعل لی من لدنک سلطاناً نصیراً؛14
و بگو پروردگارا! مرا (در هر کاری) صادقانه وارد کن و صادقانه خارج نما و از سوی خود سلطان و یاوری برای من قرار ده.»

پی‌‌نوشت‌ها:
1. سورة اسراء (17)، آیة 81.
2. سورة نمل (27)، آیة 34.
3. چون هرگاه بخواهند خبر قطعی از وقوع عملی بدهند با فعل ماضی می‌‌آورند.
4. با استفاده از سورة رعد (13)، آیة 17.
5. سورة انبیاء (21)، آیة 18.
6. نهج‌‌البلاغه: خطبه 50 (فیض‌‌الاسلام، عبده)
7. نهج‌‌البلاغه (فیض‌‌الاسلام) خطبة 96؛ (عبده) خطبة 97.
8. تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 213.
9. همان، ص 212.
10. کنزالعمال، ج 14، ص 266، ح 3867.
11. المسند، ابن حنبل، ج 2، ص 774.
12. سورة توبه (9)، آیة 33؛ سورة صف (61)، آیة 9.
13. قیام و انقلاب مهدی، ص 26.
14. سورة اسراء (97)، آیة 80.

شخصیت شناسی عصر ظهور؛ از پیگیری تا مصداق سازی

گفت وگو

در روایات ما صحبت از این است که در آخرالزمان دینداری چنان سخت می شود که شخت در فاصله یک شب تا صبح یا صبح تا شب نمی تواند ایمان خود را حفظ کند. این مطلب هرچقدر به دوره ظهور امام علیه السلام نزدیک شویم شدیدتر می شود. طبعتا این دست روایات می تواند و باید مبنای رصد اجتماعی ما قرار گیرند و در این راستا هم باید سیاستهای پیشگیرانه داشته باشیم هم درمانی.

 

 

 

گفت و گو با محمود مطهری نیا
اشاره:
قریب 12سال همکاری با تحریریه ماهنامه موعود و انجام بیش از 100مصاحبه تخصصی با مشاهیر مهدوی سطح کشور و تعدادی از دانشمندان و مشاهیر آلمانی، بوسنیایی،هندی و... اهم فعالیتهای مطهری نیا را در سالهای گذشته تشکیل می دهد. از وی کتب و مقالات متعددی در حوزه های مهدویت ،تاریخ صدر اسلام و اخلاق اسلامی منتشر شده که شهرت کتاب شش ماه پایانی و نسبت آن با موضوع این مصاحبه بهانه ای شد تا برای پاسخ به سوالات سراغ او برویم. وی هم اکنون مدیریت گروه مطالعات راهبردی مهدویت پژوهشگاه فرهنگ،هنر و ارتباطات وزارت ارشاد را عهده دار است. امید که مقبول طبع شما قرار گیرد.

• با سلام لطفا برای شروع از جایگاه مهدویت در میان روایات اسلامی برای ما بگویید

قبل از هر مطلبی عرض سلام خدمت شما و همه خوانندگان خوب و صمیمی سایت موعود دارم که در این ایام با پیگیری جدی که داشتند زمینه انجام این مصاحبه را فراهم کردند.
در پاسخ به این سوال مطلبی را از حضرت آیت الله مظاهری نقل می کنم که به گمانم با رعایت اختصار تمام جواب مدنظر شما را به همراه داشته باشد. ایشان می فرمودند ما حدود 6000روایت در حوزه مهدویت داریم که درباره هیچ موضوع دیگری حتی نماز به این تعداد روایت به دست ما نرسیده است.

• محتوای این 6000روایت چیست و نشانه های ظهور در میان آنها چه جایگاهی دارد؟

در مجموعه این روایات موضوعات متنوع و متعددی طرح شده که از اثبات ولایت و امامت حضرت مهدی علیه السلام تا حوادث آستانه قیامت و عصر حضور و پس از ظهور ایشان را در برمی گیرد؛ولادت امام، تاریخ عصر غیبت، ضرورتها و آثار غیبت امام، وظایف منتظران، توقیعات و تشرفات از جمله این عناوین هستند. همین طور که می بینید 6000 روایت محدود به نشانه های ظهور نیست و نشانه های ظهور تنها بخشی از این حجم عظیم و بی سابقه روایات را دربرمی گیرد. به عبارت دیگر روایات نشانه های ظهور درصدی از از کل این روایات است.

• نحوه بیان نشانه های ظهور در روایات به چه شکل است و آیا مجموع این نشانه ها تا کنون شمارش شده اند؟

در استقصایی که استاد علی اکبر مهدی پور انجام داده اند ضمن یکی از جلساتی که در خدمتشان بودم فرمودند مجموعه این نشانه ها حدود2000 مورد می شود. ایشان در کتاب لزوم تفکیک علائم حتمی از غیر حتمی خود نیز به این مطلب اشاره کرده اند. با توجه به آشفتگی مخاطبان ائمه علیهم السلام و ضعف آنان روایات شکل و سیاق کاملا منظمی ندارند. در سالهای اخیر و به خصوص 4 دهه گذشته تلاشهای در خور توجهی برای منظم کردن این میراث ارزنده انجام شده است. استاد علی کورانی کتاب عصر ظهور این روایات را بر اساس مناطق جغرافیایی دسته بندی کرده اند. کتاب مهدی منتظر آیت الله خراسانی با تاکید بر جنبه های فرهنگی دسته بندی های خوبی را در خود جای داده است. همچنین کتاب الفجر القدس المهدی علیه السلام نوشته استاد مجتبی الساده برای اولین بار نشانه های  نزدیک به ظهور را ماه به ماه دسته بندی کرده اند که در نوع خود بی نظیر است. مجموعه این نشانه ها را به ترتیب حروف الفبا و به شکل رایج معجم نویسی می توانید در کتاب چهارجلدی معجم الملاحم والفتن آیت الله دهسرخی ببینید.

تحقیق مفصل و طولانی مدتی در حوزه نشانه های ظهور و منابع مربوط به آن داشتم که  در پایان به این نتیجه رسیدم که پس از تفکیک حوادث پیش از قیامت و پس از ظهور از مجموعه روایات اشراط الساعه و علائم ظهور میزان نشانه های باقیمانده را به حداقل بیست و یک شکل می توانیم دسته بندی کنیم: براساس مناطق جغرافیایی، آسیبهای اجتماعی، بلایای طبیعی، زمانه وقوع، شخصیتهای جریان ساز آخرالزمان و... بخشی از این دسته بندی ها تا کنون انجام شده و بخشی از آنها نیازمند تحقیقات جدی و نوین است.

• به نظر شما چه ضرورتی داشته که این همه به موضوع نشانه های ظهور پرداخته شود و چه فوایدی برای ما به دنبال دارد؟

قبل از پاسخ به این سوال مجددا تاکید می کنم مجموعه روایات مهدویت به موضوعات متنوع و متعددی می پردازد که یکی از آنها نشانه های ظهور است؛ یعنی ما گمان نکنیم همه آنچه درباره امام عصر علیه السلام به دست ما رسیده محدود به نشانه های ظهور نمی شود.

بحث نشانه های ظهور ازز این جهت پررنگ تر از بقیه بخشها به چشم می خورد که اساسا بشر کنجکاو و عجول آفریده شده و بر مبنای همین دو ویژگی دوست دارد هرچه سریعتر از  آنچه قرار است در آینده اتفاق بیفتد با خبر شود. شما وقتی روایات را مرور می کنید می بینید این کنجکاوی و پرسش از آینده از زمان حضرت آدم مطرح بوده است. با بررسی اجمالی مشاهده می کنیم از 2000 نشانه گفته شده بیش از 1900 مورد آنها تا کنون اتفاق افتاده و تنها نشانه های حتمی آستانه ظهور و حوادث حاشیه آنها باقی مانده است. طبیعتا چنین پیگیری و استقصایی می تواند چنین آثاری برای ما به دنبال داشته باشد:

1.    یقین به علم غیب و علم به آینده معصومین علیهم السلام
2.    افزایش امید به وقوع و قرب ظهور
3.    شناسایی جایگاه خود در نقشه هستی
4.    آمادگی برای مواجهه با آسیبها و فتنه ها
5.    ریشه یابی دقیقتر مشکلات و بحرانها
6.    جهت یابی برای برنامه ریزی های خرد(فردی/ خانوادگی،...) و کلان اجتماعی(درون مرزی، درون دینی و مذهبی، بین المللی)
که برای پرهیز از اطاله کلام تفصیل آن را موکول به فرصتی دیگر می کنم.

• آیا این آثار از همه نشانه ها به دست می آید یا برخی از آنها؟

همان طور که عرض کردم نشانه های ظهور را به بیست و اندی حالت می توان دسته بندی کرد که در میان آنها کم کارکردترین حالت دسته بندی بر اساس شخصیتها و جریانهای سیاسی است. فواید گفته شده در بالا تقریبا از هیچیک از روایات مربوط به شخصیتها برنمی آید و آنقدر که بر جریانهای فکری،عقیدتی و فرهنگی آخرالزمان تاکید شده بر دنیال کردن شخصیتها اصرار در روایات نمی بینیم. عمده تاکید موجود درباره شخصیتها مربوط به آن دسته افرادی است که در شش ماهه و نهایتا یکساله پیش از ظهور در اطراف ما رخ نمایی می کنند و برای بقیه دوره ها نمی توان چنین نتیجه ای به دست آورد. در ادامه مطالب انشاءالله در این باره بیشتر توضیح خواهم داد.

• مگر همه این نشانه ها مربوط به دوره نزدیک به ظهور نیست؟

خیر. آخرالزمان در روایات شامل دوره های مختلفی می شود. بخشی از روایات بیان کننده این مطلبند که یک میلیون عالم و آدم قبل از حضرت آدم خلق شده و حضرت آدم و نسل او در انتهای این دوره قرار می گیرند. در واقع این دسته از روایات خلقت آدم را سرآغاز آخرالزمان بین می کند. این دست روایات خیلی کم هستند.اما روایت قابل توجهی در کنار آیات قرآن کریم بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را سرآغاز آخرالزمان و  نشانه های قیامت می داند. شما نگاه کنید در قرآن کریم چنین تعابیری چشم نوازی می کند:
-    اقتربت الساعه و انشق القمر
-    فقد جاء اشراطها
-    الیس الصبح بقریب
-    ....
روایات نشانه های ظهور  عموما مربوط به دوره پس از غیبت کبری است و هرچه به دوره ظهور امام علیه السلام نزدیک می شویم حجم روایات بیشتر می شود.

• یعنی ما اتفاقاتی داشته ایم که قرنها قبل اتفاق افتاده و در زمره نشانه های ظهور خوانده شده است؟

بله. ما روایاتی داریم که با عبارت «یاتی علی الناس زمان...» شروع می شود این روایات بیان کننده وقوع تغییر و تحولی در دوره های بعد از معصومان علیهم السلام است و ناظر به زمان خاصی نیست. یکی از اتفاقات جالبی که در منابع تاریخی نقل شده این است که خواجه نصیرالدین طوسی با استفاده از یکی از روایات آخرالزمانی ماجرای حمله مغول به عراق را به سمتی که کم آسیب تر بود سوق داد و نهایتا با گذر ایام منجر به  نفوذ تشیع در جریان مغول و کاهش فضار بر شیعیان شد.

• با این تعبیر ما باید به دنبال مصادیق نشانه های ظهور باشیم؟

عرض کردم نشانه های ظهور متنوعند. درباره بخشی از آنها این جمله درست است برای بخشی نه تنها غلط که آسیب زاست.

• می شود در این رابطه بیشتر توضیح دهید؟

ببینید در روایات ما صحبت از این است که در آخرالزمان دینداری چنان سخت می شود که شخت در فاصله یک شب تا صبح یا صبح تا شب نمی تواند ایمان خود را حفظ کند. این مطلب هرچقدر به دوره ظهور امام علیه السلام نزدیک شویم شدیدتر می شود. طبعتا این دست روایات می تواند و باید مبنای رصد اجتماعی ما قرار گیرند و در این راستا هم باید سیاستهای پیشگیرانه داشته باشیم هم درمانی. در مقابل این دست روایتها، روایات مربوط  شخصیتها و جریانهای سیاسی آستانه ظهور است. درباره این روایات و مصداق یابی آنها خیلی جدی باید احتیاط کرد.

• یعنی نباید به این دست روایات کاری داشته باشیم؟

خیر منظور بنده این نبود. درباره این روایات باید پیگیر مطالب باشیم اما اگر شباهتهایی میان برخی از افراد و آن شخصیتها و جریانها دیدیم حداکثر به عنوان یک احتمال بگوییم شاید آقای فلانی مصداق فلان نشانه ظهور باشد شاید هم نباشد. والا لطمه های خیلی جدی را به دنبال می آورد.

• آیا مصداقی برای لطمه ها در ذهن دارید؟

در صفحه 78 به بعد کتاب نشانه های یار و چکامه انتظار نوشته آقای علیزاده مطلبی نقل شده که کاملا مناسب این سوال است. شاید بعضی به یاد داشته باشند در ایام حمله جورج بوش پدر به عراق مشهور شد یکی از مراجع کنونی و یکی از سخنرانان مطرحی که چند سال قبل فوت کردند، گفته بودند این حمله از نشانه های ظهور است و قطعا تا چند سال آینده امام علیه السلام ظهور خواهند کرد. در آن کتاب آمده که نویسنده به همراه جمعی از دانشجویان به دیدار آن سخنران در قم رفته بودند تا  از محضرش استفاده کنند. او این ادعا را برای آنان با همین قطعیت تکرار کرده بود. آقای علیزاده می نویسد بعد از سخنرانی تمام تلاشم را کردم که دانشجویان این مطلب را جدی نگیرند که نشد. حدود دوسال بعد یکی از آن دانشجویان را در مشهد دیدم و از سرنوشت آن جمع پرسیدم،گفت تعدادی از آنان با اصل دین مشکل پیدا کردند و...
مشابه این جریان را اوایل دهه 80 با جمعی از دانشجویان یکی از دانشگاههای بزرگ تهران تجربه کردم. آسیب جدی تطبیق این دست نشانه ها این است که با معلوم شدن اشتباه بودن این تطبیق عده ای اصل مهدویت و تشیع را زیر سوال می برند و منکر می شوند. این نکته را هم در اینجا  متذکر شوم که ما گاه پیگیر مصادیق می شویم گاه مصداق سازی می کنیم. حالت اول به شکل احتمالی بیان می شود و حالت دوم به شکل قطعی که در ادبیات دینی از آن به تفسیر به رای تعبیر می شود. این حالت دوم همسو با برنامه ها و خواسته های دشمنان است که چه عمدی باشد چه سهوی.

 

• چطور می شود که جریانی داخلی وولایی همسو با دشمنان حرکت کند؟

قرآن کریم تعبیر جالبی دارد می فرماید: لن یرضی عنک الیهود و النصاری حتی تتبع ملتهم؛ خداوند به کنایه از مسلمانان خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید یهود و مسیحیان تنها زمانی از تو راضی می شوند که دست از اسلام برداری و از آنها پیروی کنی. اساسا بنای دشمن همیشه بر تضعیف باورهای اعتقادی اسلامی بوده و این تلاش هرگز تعطیل نشده است. اوایل پیروزی انقلاب شایع کرده بودند چهره امام خمینی در ماه دیده شده و خیلیها هم به این دامن زده بودند. نهایتا بعد از پیگیری و دستگیری و بازجویی ها مشخص شد این طرح در موساد طراحی و به دست عوامل ساواکی آنان اجرا شده بود. ظاهر این ماجرا تعظیم و تکریم امام بود و عوام از این بابت فریب خوردند اما باطن آن خشکاندن ریشه های اسلام با استفاده از تیغ تیز خرافات بود. قرآن کریم به ما دستور داده که قولوا قولا سدیدا؛ محکم حرف بزنید جوری که به تعبیر امروزی ها مو لای درز آن نرود. حتی در جای دیگر به مومنان دستور می دهد جوری حرف نزنید که دشمن بتواند از آن سوء استفاده کند.در آیه 104 سوره بقره چنین آمده که:
اى افراد باایمان! (هنگامى که از پیغمبر تقاضاى مهلت براى درک آیات قرآن مى‏کنید) نگویید: «راعنا»؛ بلکه بگویید: «انظرنا». (زیرا کلمه اول، هم به معنى«ما را مهلت بده!»، و هم به معنى«ما را تحمیق کن!» مى‏باشد؛ و دستاویزى براى دشمنان است.) و(آنچه به شما دستور داده مى‏شود) بشنوید! و براى کافران(و استهزاکنندگان) عذاب دردناکى است
ما وقتی برای نشانه های ظهور و شخصیتهای آخرالزمان، مصداق سازی می کنیم دقیقا از همان جنس رفتاری را انجام داده ایم که دشمن می خواسته انجام بدهد. شما وقتی می گویید فلانی قطعا همان سید یا فرمانده عصر ظهور است مثل این است که بگویید چهره امام در ماه دیده شده چون هر دوی اینها مصداق قول سدید نیست و اسلام و اهل بیت علیهم السلام هرگز چنین رفتاری را تایید نمی کنند.

• آیا در سالها و قرون قبل هم این مصداق یابی ها دچار خطا شده اند؟

سوال خیلی خوبی است. ما وقتی به تاریخ نگاه می کنیم می بینیم موارد اشتباه کم نبوده است. در اینجا به چند مورد تطبیق مصداقها که در بسیاری موارد خلافش ثابت شده اشاره می کنم:
پرچمهای سیاه: قیام عباسیان(در کتاب تحلیل تاریخی نشانه های ظهور)، دولت صفویه(کتاب رجعت علامه مجلسی) و الان انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران(در کتاب دهه80 دهه ظهور)
خروج مردی از مشرق: قیام عباسیان(در کتاب تحلیل تاریخی نشانه های ظهور)،  مشروطه، جنبش آیت الله کاشانی(در کتاب دهه80 دهه ظهور)، قیام امام خمینی
همزمانی خروج یمانی، سفیانی و خراسانی: امام خمینی، آیت الله خامنه ای و صدام(در کتاب دهه80 دهه ظهور)
خروج مردی از قزوین: امام خمینی(در کتاب دهه80 دهه ظهور) و رضاشاه (در سایت ظهور نزدیک است)
سفیانی:افسر ارشد لشکر سوریه(به نقل از مرحوم بهلول و امام موسی صدر)، پادشاه اردن(در سایت ظهور نزدیک است)
دجال: فرهنگ غرب، ماهواره(در کتاب دهه80 دهه ظهور)، بوش(همان، سایتهای مسیحی)
شیصبانی:صدام(در کتاب دهه80 دهه ظهور و سایت ظهور...)
 عوف سلمی: صدام(در کتاب دهه80 دهه ظهور)
یمانی: امام خمینی(در کتاب دهه80 دهه ظهور)،سید حسن نصرالله(سایت ظهور...)،حوثی(سایتهای متعدد در ایام نبرد یمن)
شعیب بن صالح:آقای هاشمی رفسنجانی(در دهه60 این مطلب مشهور بود)، سید رحیم صفوی(در ایام فرماندهی سپاه شهرت یافته بود)، سردار شمخانی(در ایام وزارت دفاع شهرت یافته بود)، دکتر احمدی نژاد(سایت ظهور... و برخی دیگر از طرفداران ایشان)
سید حسنی: آقای خاتمی(در کتاب دهه80 دهه ظهور)،آیت الله حکیم(سایت ظهور...)
طلوع خورشید از مغرب: بازگشت امام خمینی از فرانسه(در کتاب دهه80 دهه ظهور)،ظهور امام زمان علیه السلام و وقوع این رخداد در سال 2012(مشهور شده پس از اکران فیلم هالیودی2012 و اخبار حاشیه ای آن به خصوص از ناسا)
قتل نفس زکیه در کوفه: شهید محمدباقر و بنت الهدی صدر(در منابع متعددی دیده ام که الان به یاد ندارم شاید در منتظر تاریخ آقای مدرسی و روزگار رهایی آمده باشد)، شهید حکیم(در کتاب دهه80 دهه ظهور و سایت ظهور...)
و...

شما نگاه کنید هرکسی از ظن خود همراه نشانه های ظهور شده و در حد گمان و محدود به حوادث دوره زندگی خود به تطبیق نشانه بر حوادث و شخصیتهای اطرافش پرداخته است. در این میان کتابهایی مثل دهه 80 دهه ظهور انشاءالله، بشارت ظهور و نیز سایت ظهور نزدیک است با سرعت بیشتری به تطبیق این مصادیق پرداخته اند. در اینجا بد نیست خاطره ای را از آیت الله استادی نقل کنم. ایشان در هماش دوسالانه بررسی ابعاد وجودی حضرت مهدی علیه السلام در سال 1379 نقل می کردند ضمن بررسی آثار خطی قرن نهم (همان طور که می دانید ایشان خیلی در حوزه نسخ خطی تخصص و تسلط دارند) به کتابی از یکی از علمای آن دوره برخوردم(ایشان نام کتاب و مولف را ذکر کردند که متاسفانه بنده از خاطرم رفته است) چنان داد پر شدن جهان از ظلم و ستم را سر داده اند و تاکید می کنند بر این اساس ظهور نزدیک است گویا تا چند ماه یا چندسال دیگر قطعا ظهور اتفاق می افتد. الان چند صد سال از آن تاریخ گذشته و هنوز ظهور امام علیه السلام رخ نداده است. ما باید در این تطبیق دادنها باید برای خود احتمال خطا هم قائل شویم و اینقدر قطعی صحبت نکنیم.
شما خودتان را جای دشمنان و حتی افراد بی اعتقاد یا کنجکاو نسبت به تشیع بگذارید؛ با دیدن این همه آشفتگی چه احساسی به شما دست می دهد؛ خصوصا در موردی که فاصله میان تطبیق از رضاشاه تا امام خمینی می شود. آیا جز این است که دشمن به تمسخر و بقیه به طرد اسلام و تشیع می پردازند؟ مقالات سه قسمتی تطبیق آقای احمدی نژاد و شعیب بن صالح در سایتهای بالاترین و پیک نت (به تصریح سایت ظهور ) برای تمسخر و خنده به مخاطبان ارائه می شود. با توجه به آیه 104 سوره بقره ما نمی توانیم به طعن و تمسخر دشمنان بی توجه باشیم و نباید به گونه ای صحبت کنیم که اسباب مضحکه دشمنان را فراهم کنیم. اگر زمانی بیان ما مصداق قول سدید و بیان محکم و بی خدشه شد می توانیم به تمسخر و طعن دشمن بی اعتنا شویم. همان طور که می بینید هردونتیجه تمسخر و طرد به نفع دشمن است و ما فرصت جذب افراد به تشیع ویارسازی برای امام عصر علیه السلام را خودمان از بین می بریم. عجیب اینجاست که به جای پذیرفتن نصایح مشفقانه و اشکالات وارد به خود، رفتار خود را مصداق درخواست اهل بیت علیهم السلام تیتر می کنیم. گویا برای اثبات ما باید اهل بیت علیهم السلام هم علاوه بر یاران امام زمان علیه السلام هزینه شوند.

• نویسندگان سایت ظهور نزدیک است(u313) بر این باورند که تطبیق آنان بر اساس روایات و مبانی عقلی است. نظر شما در این باره چیست؟

نکته اول اینکه آنان مدعی هستند درباره نشانه های ظهور هزاران حدیث به دست ما رسیده که این را به حساب سهو کلامی می گذارم. عرض کردم کل روایات مهدوی در تمام ابواب متنوع و متعدد آن حدود6000 روایت است و گمان می کنم هزاران روایت آن هم با نگاه تطبیق پذیر بر حوادث دوره ما تعبیری علمی و دقیق نباشد.

ثانیا در تطبیقها اشکال، سفسطه، تحیل و تفسیر به رای بسیار خودنمایی می کند به نحوی که چاره ای نیست جز اینکه از واژه مصداق سازی استفاده کنیم. این را هم یاد آور شوم در روایات به اهل تفسیر به رای یا تحریف معنوی اخطار شده که اگر توبه نکنند باید خود را مهیای نشستن در آتش نمایند.

• فکر می کنم اگر ابتدا به اشکالات بپردازیم بهتر باشد؟

من هم موافقم و چند مورد از آنها با هم مرور می کنیم.
اولین اشکال جدی این تطبیق توقیتی است که انجام شده است. همه می دانیم توقیت کنندگان از ناحیه اهل بیت علیهم السلام به شدت نهی و طرد شده اند. به این جمله نگاه کنید:
« شاید بتوان با توجه به روایت 72 ماه( بنا بر روایتی که مورد اعتماد و استناد محققین است ، شعیب 72 ماه قبل از ظهور در میان ایرانیان زمینه ساز ظهور خروج می کند) ، ظهور شعیب بن صالح را بعنوان آغاز شمارش معکوس برای ظهور به حساب آورد ، از این جهت ظهور و خروج شعیب از بسیارنزدیک بودن ظهور خبر می دهد.»

جز اینکه بگوییم معلوم نیست سرآغاز این72ماه از چه زمانی است. جالب اینجاست که اگر ما بخواهیم سرآغاز را ابتدای فعالیتهای انتخاباتی بگیریم امام زمان علیه السلام باید طی روزهای آتی ظهور کنند و اگر سرآغاز آن،ابتدای ریاست جمهوری ایشان باشد طی ماههای آتی و اگر هم سرآغاز دوره استانداری یا شهرداری آقای احمدی نژاد باشد که باید قبول کنیم چندسالی از ظهور گذشته است. بهترین آغاز برای اقدامات در راستای اصول گرایی و عرضه شعارعدالت و امثال آن در سطح مطرح در کل کشور از همان دوره شهرداری ایشان شروع شد جزاینکه دوستان دوره های خدمات پیشین ریاست جمهور در اردبیل و تهران را بخواهند نادیده بگیرند.

اشکال دوم این است که ظهور قطعا در این سالها اتفاق می افتد و بر همین اساس به دنبال تمام مصادیق نشانه ها  در معاصران پرداخته اند؛ برای نمونه آیا نمی توان تصور کرد میان مرگ عبدالله حاکم عربستان تا ظهور(حتی اگر همین ملک عبدالله الآن عربستان باشد) چندسالی فاصله باشد و در این چند سال عربستان فاقد ثبات سیاسی باشد؟

اشکال سوم هم اینکه بی محابا و قطعی اظهار نظر کردن است که پیش از این درباره آسیبهایش صحبت شد.
اشکال بعدی این است که روایات نشانه های ظهور را در معرفی اشخاص و جریانها محدود کرده اند گویا آنچه در روایات نشانه ها آمده تنها حاوی این مطالب است حال آنکه اشاره کردم جریانها و شخصیتها یکی از بیست مطلبی است که در روایات نشانه های ظهور آمده است.

و بالاخره از همه این اشکالات مهمتر این است که ایشان به موضوع بداء هیچ توجهی نداشته اند . بنا بر این اصل، ظهور ممکن است دچار تقدیم یا تأخیر بشود. وقتی درباره اصل ظهور احتمال تقدیم و  تأخیر وجود به طریق اولی درباره نشانه ها این احتمال وجود دارد.

• اگر تعدادی از سفسطه های مقالات یادشده را هم بفرمایید ممنون می شویم.

اولین مغالطه اتفاق افتاده تحدید و محدود کردن مفاهیم عام به خاص است. شما نگاه کنید مجموعه صفات ظاهری شعیب در بسیاری از مردم قابل مشاهده است و در ترکیب با ویژگیهای شخصیتی هم باز مصادیق زیادی در تاریخ و حتی دوره کنونی ما پیدا می کند. آیا برای نمونه این ویژگیها قابل تطبیق بر شهید همت به عنوان لشکر 27 رسول الله صلی الله علیه و آله تهران نیست؟ اگر مبنای تطبیقی ایشان درست باشد باید معاصران شهید همت همت هم به این نتیجه می رسیدند. آیا این نقض غرض مرد ادعای نویسندگان سایت درباره فلسفه بیان نشانه های ظهور توسط اهل بیت علیهم السلام نیست؟

بدیهی است تطبیق ویژگیهای یاران حضرت بر آقای احمدی نژاد به فرض صحت، دال بر انحصار در ایشان نیست.
دومین مغالطه تعمیم مطالب محدود یا استقرای ناقص است که عکس مطلب قبلی به شمار می آید. مستندات نویسنده که برای ضرورت مصداق یابی به آن استناد کرده اند محدود به چند مورد خاص است؛ در صورتی که در موارد دیگر شما چنین تاکیداتی نمی بینید مثلا درباره قیسی، مغربی، مصری و... و یا دیگر موارد. به عبارت دیگر شاید ما مامور به شناسایی و پیگیری مصادیق احتمالی سفیانی، خراسانی و تعداد محدودی از افراد باشیم نه همه آنها و فایده بیان این مطالب همان مورادی باشد که در ابتدای گفت و گو عرض کردم
و با ترک مصداق شناسی «هزاران روایت نشانه ظهور» از کارکرد و خاصیت نمی افتند. 

سومین مطلبی در این راستا که می توان به آن اشاره کرد استفاده از مستندات و مدالیلی است که اصلا برای اثبات مدعا مناسب نیستند؛ برای نمونه ببینید:« گوش به فرمان امام در زمان جنگ و رفتن به جبهه ها و.... تاامروز مطالعه مستمر و مداوم صحیفه نور امام » مطالعه مداوم صحیفه نور و نه البته صحیفه امام خمینی که از آن کاملتر است چه چیزی را ثابت می کند؟ گوش به فرمان بودن رفتاری عملی است و باید مصداقهای رفتاری و عملی برای آن برشمرد نه نظری! و آیا همه آنان که صحیفه نور و امام را می خوانند و امروز پیگیر سخنرانیهای مقام معظم رهبری هستند گوش به فرمان ایشانند؟ اگر این استدلال درست باشد ما باید گوشه به فرمان ترین افراد را در کاخ سفید بیابیم!

یا مثلا برای اثبات خراسانی بودن مقام معظم رهبری از سکوت ایشان در پاسخ استناد کرده اند؛ گویا دوستان عرصه را با عرصه خواستگاری اشتباه گرفته اند که سکوت نشانه تایید و رضایت فرض شده حال آنکه مبنایی در میان علما و حوزویان رایج است که الباطل یموت بترک ذکره؛ بر این اساس به بعضی از مطالب و سوالات نمی پردازند چون اساسا آنها را از حیص اعتبار ساقط می دانند و پرداختن و پاسخ دادن به آن را به نحوی تایید آن می دانند.

چهارمین مغالطه نادیده گرفتن احتمالا مصلحتی برخی مطالب مانند نسبت شعیب با قبیله بنی تمیم است. قاعدتا باید این وِیژگی برای شعیب بن صالح ویژگی شناخته شده ای باشد والا ذکر آن در بیان اهل بیت علیهم السلام ضرورتی نداشت(بنابر همان مبنای نویسندگان سایت)همچنین است جوانی شعیب بن صالح و ویژگیهای ظاهری سفیانی در تطبیق بر پادشاه اردن اگر این متنها را به دانشجویان درس منطق کاربردی یا مغالطات بدهید موارد متعدد و جالب دیگری هم به شما ارائه می کنند که برای جلوگیری از اطاله مصاحبه به همین مقدار اکتفا می کنم.

• طبیعتا الان باید نوبت موارد تحمیل و تفسیر به رای رسیده باشد؟

بله. این دسته از اشتباهات را باید مصداق مطالبی بدانیم که قافیه برای شاعر تنگ آمده و  با این حال مطالب خود را آورده است. تنها به چند مورد از اینها اکتفا می کنم:

درباره تطبیق نام شعیب به آقای احمدی نژاد آن را مردمی ترجمه کرده اند؛ شما این تاویل را به هر زبانشناس یا متخصص علوم دینی نشان بدهید غیر ممکن است آن را قبول کند. گفته اند کارکرد تصغیر واژگان در عربی تحبیب(اظهار محبت به مخاطب است) پس شعیب یعنی محبوب و مردمی!

یا ببیند درباره سید موسوی در خوزستان می نویسند:« روایات زیادی در مورد او در دست نیست ، تنها رویاتی که بیان می کند در آستانه ظهور و همزمان به حرکت سپاه خراسان به رهبری سید خراسانی ، در خوزستان ایران ، مردم با سیدی موسوی بیعت می کنند ،  با توجه به قرائن متعدد این سید موسوی نه تنها در مقابل سید خراسانی و لشگرش نمی باشد بلکه به احتمال قوی بیعتش در راستای کمک رسانی به لشگر سیدخراسانی می باشد.» و در کنار این مطلب شما عکس آیت الله جزایری را می بینید گویا هیچ مصداق دیگری در این استان پهناور نمی تواند مصداق این عبارات قرار گیرد.

در چند مورد از نوشته های خود به این شعر مقام معظم رهبری استناد کرده اند:«دلبسته یاران خراسانی خویشم» و این را دلیل بر این گرفته اند که ایشان خود را مصداق سید خراسانی می دانند. همان طور که بر همگان واضح است صنایع مختلف و متنوعی در اشعار به کار گرفته می شود و بنا بر اینکه این را ایهام، مجازو... بدانیم معنای این مصراع متفاوت می شود و هر برداشتی از اشعار جز بیان احتمال نیست  و تنها خود شاعر است می تواند بگوید منظورش چه بوده البته آن هم در حالتی که شاعر به هنگام سرودن قصد چندوجهی سرودن و ایهام گفتاری نبوده باشد!

در نوشته های این سایت، این تحمیل تا آنجا پیش رفته که غزه را جزیی از کشور مصر دانسته اند:« مرد  مصری بنا بر روایات جنبشی نظامی در مصر(غزه) برپا می کند و بعد قیام سفیانی نیز بین او و سفیانی درگیریهایی پیش می آید، برخی اعتقاد دارند قیام مصری همان قیام تیره " قیس"  در مصر است.» آیا خوانندگان سراسر دنیا با خواند این عبارات و تحمیل رأیها به ما بجا و بحق نمی خندند؟  موارد دیگر از این دست را شما در متون مختلف این عزیزان می توانید ببیند

• راستی یک سوالی که نویسندگان سایت ظهور....(u313) از موعود داشتند این بود که چرا این همه مطالب ما را درج نکردید ولی جوابیه و نقد یکی از مقالات ما را آن هم بدون ارائه اصل مطلب با عجله منتشر کردید؟

این چند سوال بود نه یک سوال! از آخر به این چند سوال جواب می دهم:
اولا در موعود کاری بی حساب و کتاب و مطالعه ارائه نمی شود اما در عین حال قدر وقت را هم می دانیم. به عبارت بهتر این طور نیست که چنان با عجله کار کنیم که کار ناپخته ارائه شود لیکن تمام تلاش بر این است که مطلب در اسرع وقت و بهترین زمان ممکن البته با تمام محدودیتهایی که از حیث نیرو و امکانات و.... داریم به دست مخاطب برسد به هر حال:
قدر وقت ار نشناسد دل و کاری نکند    بس خجالت که از این حاصل ایام بریم
ثانیا اینکه چرا مطالب سایت دوستان را نقل نکردیم قبل از هر چیز به علت وجود این همه اشکال و ضعفی است که در مطالب وجود داشته و در وهله بعدی اساسا بنای موعود بر پیگیری و ارائه چنین خط مشی تطبیقی و مصداق یابی یا مصداق سازی نیست. نویسنده محترم و توانمندی را در قم می شناسم که با استفاده از مجموع آیات قرآن، روایات، مطالب کتب مقدس سایر ادیان، منابع نجومی و نیز ادبی و پیشگویانه اقوام مختلف و نیز علوم غریبه پیشگوییها و پیش بینیهای  قابل توجهی دارد. البته هنوز او را ندیده ام. این طلبه بزرگوار اوایل تابستان سال قبل از حمله آمریکا به عراق مجموعه ای را برای مجله ارسال کرده بود. تقریبا تمام پیش بینی های ایشان حتی زمان حمله درست از آب درآمد. موعود نه قبل از حمله و نه پس از آن هیچ مطلبی در این رابطه از ایشان نیاورد. حجم محاسبات و تحلیلهای این نویسنده به حدی رسید که دید نمی تواند به روزترین اطلاعات را به شکل کتاب به جامعه ارائه کند وبلاگی را راه اندازی کرد و مرتب مطالبش را در آنجا درج می کرد. بخش قابل توجهی از اطلاعات و پیش بینیهای این وبلاگ هم درست از آب درآمد اما این بزرگوار تا آنجا پیش رفت که تاریخ ظهور را هم تعیین کرد و خب همان طور که توقع داشتیم این یکی اشتباه از آب درآمد. وقتی تلفنی علت تعطیل شدن وبلاگ را از ایشان پرسیدم  با حسرت این روایت امام صادق علیه السلام را که در کتاب شریف کافی آمده برایم نقل کرد که:
أَبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ یُخَالِفَ وَقْتَ الْمُوَقِّتِین
خدا نخواهد جز آنکه با وقتى که وقت‏گذاران تعیین کنند مخالفت کند (پس هر که براى ظهور آن حضرت وقتى معین کند، واقع و حقیقت و زمانى که خدا آن حضرت را ظاهر کند بر خلاف آنست)

شما مقایسه کنید وقتی مطالبی با این همه پشتوانه در موعود نمی آید مطالب این سایت که جای خود دارد و هرگز قابل مقایسه با آن نیست. مطلبی در تطبیقهای دوستان سایت دیدم که واقعا مصداق این بود که از سر قافیه به تنگ آمدن این مطلب را نوشته اند:
« در مورد قسمت دوم اسم شعیب بن صالح که " صالح " می باشد باید دقت کرد که صالح در اینجا در نقش پدر برای شعیب می باشد. که با بررسی این بخش نیز به ربط زیبا و پرمفهومی دست می یابیم .

صالح را چه به مفهوم عام آن یعنی نیکوکار بگیریم می تواند منطبق بر نام پدر احمدی نژاد باشد و چه به معنای خاص آن یعنی " صالح پیامبر " باید گفت طبق برخی نقل قولها شغل حضرت صالح(ع) آهنگری بوده است و همانطور که میدانید شغل پدر آقای احمدی نژاد هم آهنگری بوده است.(با تشکر از دوست عزیزی که مطلب قرآنی این رمزگشایی را تهیه فرمودند)»
تمام منابع حدیثی و روایی مان را مرور کردم در هیچیک از آنها ندیدم گفته باشند جناب صالح پیامبر علیه السلام آهنگری می کرده است. واقعا شان موعود در این همه سال درج این چنین نوشته هایی نبوده است.
و بالاخره مگر هر مطلبی که نقدش ارائه می شود اصل مطلب را هم می آورند به خصوص در شرایط کنونی  که  هرکس در عرض چندثانیه می توان با استفاده از موتورهای جست و جوی اینترنتی آن را پیدا کرد. به علاوه که کلیدواژه هایی که برای جست وجوی مطلب به خواننده کمک می کرد در مقاله نقد آمده بود.

• به نظر شما،موضوع لزوم توجه به عدم افشای سر که در صحبتهای آقای شفیعی سروستانی آمده بود چیست؟

از قدیم گفته اند: هرکه را اسرار حق آموختند    مهرکردند و دهانش دوختند
در منابع تاریخی ما هم نکته بسیار مهمی درباره حسین بن روح و انتخاب او به عنوان نایب امام عصر علیه السلام آن هم با وجود علمای بزرگی همزمان با او اشاره شده که نقل آن در اینجا خالی از لطف نیست:
از ابو سهل نوبختى پرسیدند. چطور شد که حسین بن روح نائب امام زمان شد و تو نشدى؟
در جواب گفت: ائمه طاهرین علیهم السلام بهتر میدانند چه کسى را باین سمت برگزینند. من مردى هستم که دشمنان شیعه (اهل تسنن) را ملاقات نموده و با آنها در امور اعتقادى مناظره میکنم.

اگر من مانند ابو القاسم (حسین بن روح) مکان امام زمان علیه السّلام را میشناختم شاید در موقع مناظره که درآوردن دلیلى معطل میشدم براى اثبات مدعا جاى او را بدیگران نشان میدادم! ولى ابو القاسم اگر فی المثل امام در زیر دامنش باشد و او را با قیچى پاره پاره کنند، دامنش را نمى‏گشاید که دشمنان او را ببینند!

بنا بر نقل وسایل الشیعه(ج16،ص236)در روایتی امام صادق علیه السلام فرمودند:
منظور از حمل نمودن امر ما، صرفا قبول و تصدیق آن نیست، بلکه حمل امر ما، پوشیده داشتن و صیانت آن از غیر اهلش است. به حاملان امر ما سلام برسان و به ایشان بگو: خداوند رحمت کند بنده ای را که محبت مردم را به ما جلب نماید؛آنچه را درک می کنند، برایشان بیان کنید و آنچه را انکار می کنند، از ایشان پوشیده بدارید.
گمان می کنم بهتر است در پاسخ به این سوال به همین مقدار اکتفا کنم، بهتر است.

• فکر می کنید مهمترین وظیفه ما در این زمان چیست؟

پاسخ به این سوال حداقل نیازمند دوساعت زمان است. اجمالا عرض می کنم ما در گستره وسیع  زمان و مکان مجموعه ای از نقشها را داریم؛ این نقشها در نسبت و رابطه دو طرفه با خدا، خود، دیگر انسانها(اعم از خویشان، آشنایان و بقیه انسانها)، طبیعت و دیگر موجودات و مخلوقات خداوند در عرصه های فردی،جمعی و اجتماعی تعریف می شود. مبنای عمل ما در تمام این ابعاد باید این روایت قرار گیرد:

مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظر
هرکس دوست دارد در زمره یاران حضرت مهدی علیه السلام قرار گیرد باید منتظر باشد و درحال  انتظار با ورع و اخلاق نیکو رفتار کند.
ببیند امام باقر علیه السلام می فرمایند:
من مات و لیس له إمام فموته میتة جاهلیّة، و لا یعذر النّاس حتى یعرفوا إمامهم. و من مات و هو عارف لإمامه لا یضرّه تقدّم هذا الأمر او تأخّره. و من مات عارفا لإمامه کان کمن هو مع القائم فی فسطاطه.

آن کس که بى‏ امام بمیرد، مرگ او همچون مرگ در زمان جاهلیت است، و اگر مردمان امامشان را نشناسند عذرى از ایشان پذیرفته نیست. و آن کس که با شناخت امام بمیرد، زود و دیر شدن این امر به او زیانى نمى‏رساند (زیرا که او حق را شناخته و از آن پیروى کرده است)، و آنکه با شناخت امام خود از دنیا برود، همچون کسى است که با امام قائم باشد در خیمه او به سر برده باشد.
شما نگاه کنید ما مامور به معرفتیم نه مصداق یابی و حتی مصداق سازی. واقعا عجیب است که دوستان تیتر کرده اند مصداق یابی نیاز ضروری عصر ظهور!

• دیدگاه موعود درباره فاصله ما با ظهور و امکان صحت تطبیقها چیست؟

موعود از پیشتازان نزدیک دانستن ظهور است. شما طرح جلد شماره33 مجله را ببینید یعنی حدود یک دهه قبل از راه اندازی سایت ظهور... تیتر اصلی و درشت روی جلد این عبارت است:
ظهور نزدیک است!

موعود اولین جایی بود که سخنرانی آیت الله ناصری با این عنوان را منتشر کرد.در طول این سالها اینقدر موعود از نزدیکی ظهور فریاد زده که یکی از ماهنامه هایی که چند وقتی است در عرصه مهدویت منتشر می شود به ما طعنه زده بود که شما چنان صحبت می کنید گویا قرار است همین سالها امام ظهور کند. این مطلب در پی سخنرانی آقای شفیعی سروستانی در دانشگاه بین المللی قزوین بود که ایشان تبیین کرده بودند غیر از نشانه های حتمی ظهور و نشانه های وابسته به آن باقی نشانه ها همه اتفاق افتاده اند و این مطلب در سایتها و وبلاگها و ایمیلهای بساری بازتاب یافت. خیلی جالب است که دوستان سایت ظهور در نهایت بی ادبی ضمن نظرات خوانندگان مطلبی را درج کرده اند که حتی قابل نقل نیست. گویا حال موعود همان زبان حال حافظ است که :
حافظم در مجلسی دردی کشم در محفلی
 بنگر این شوخی که چون با خلق صنعت می‌کنم
اما درباره امکان صحت تطبیقها را هم که مفصلا عرض کردم.

در پایان اگر مطلبی ناگفته مانده بفرمایید
الحمدلله مصاحبه مفصلی بود و بالاخره در موعود هم خیاط در کوزه افتاد و بعد از قریب12سال مصاحبه کردم فکر نمی کردم لااقل به این زودیها در موعود مخاطب مصاحبه قرار گیرم. توصیه ای هم به دوستان دارم که در قالبی بیتی از مولوی یادآور می شوم:
از خدا جوییم توفیق ادب / بی ادب محروم ماند از لطف رب

زمینه‌سازان خروج دجّال

آرمان قرآنی رسول خدا(ص)ـ البتّه آرمان‌های این جهانی‌اش و جایگزینی اسلام به عنوان دین آخر به جای همة ادیان، ظهور دین حق بر همة ادیان و برانگیختن مردم به اقامة قسط و عدل است. این آرمان‌ها نه در عهد رسول‌الله(ص)، بلکه در آخرالزّمان به سرپرستی امام عصر(عج) و به یاری مؤمنان برگزیده انجام می‌شود. بنابراین آن مؤمنان نه فقط مستمع رسالت که مبعوثان رسول برای رساندن رسالت به غایت خویشند، امّا به راستی دشمنان این رسالت و آرمان‌های الهی آن کیستند؟

 

آرمان قرآنی رسول خدا(ص)ـ البتّه آرمان‌های این جهانی‌اش و جایگزینی اسلام به عنوان دین آخر به جای همة ادیان، ظهور دین حق بر همة ادیان و برانگیختن مردم به اقامة قسط و عدل است. این آرمان‌ها نه در عهد رسول‌الله(ص)، بلکه در آخرالزّمان به سرپرستی امام عصر(عج) و به یاری مؤمنان برگزیده انجام می‌شود. بنابراین آن مؤمنان نه فقط مستمع رسالت که مبعوثان رسول برای رساندن رسالت به غایت خویشند، امّا به راستی دشمنان این رسالت و آرمان‌های الهی آن کیستند؟

وجه دشمنی
وجه اصلی و اساسی دشمنی دشمنان رسالت، دشمنی با تشیّع است!
قرآن، صریحاً نظر خود را دربارة دشمن و دشمنی‌اش با این رسالت، در اختیار رسول خدا(ص) می‌نهد: «لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَةً لِّلَّذِینَ آمَنُواْ الْیَهُودَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُواْ وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَّوَدَّةً لِّلَّذِینَ آمَنُواْ؛ مسلّماً یهودیان و کسانی را که شرک ورزیده‌اند، دشمن‌ترین مردم نسبت به مؤمنان خواهی یافت.»1

قبل از شناسایی جبهه‌های دشمن، باید وجه و محور اصلی دشمنی را بیابیم. به چه بیان وجهة اصلی دشمنی، دشمنی با تشیّع است؟

چنانچه گذشت این رسالت را مقصد و نهایتی است که پس از «نبیّ» بر دوش «امام» است و در عهد امام دوازدهم(ع) به انجام می‌رسد و این امام را ناصران و یارانی است که او را در این رسالت کمک می‌کنند؛

همان‌ها که «شیعه» نام گرفته‌اند. به عبارت دیگر هم رهبر دینی و سیاسی این رسالت برای رساندن به آن نتایج، امام شیعیان است و هم یاران و حاملان این رسالت، شیعه هستند. از این‌رو وجه اصلی دشمنی با تشیّع است. از سوی دیگر به حسب قواعد تفسیری در همه جای قرآن منظور از «الّذین آمنوا» پیروان امیرالمؤمنین(ع) و ائمة هدا(ع) هستند که در جای خود به تفصیل ثابت شده است.

توجّه به این نکته بسیار حائز اهمّیت است که یهود؛ یعنی دشمنان اصلی به حسب آیة 82 سورة مائده، در سند قرآنی، حریص‌ترین مردم در زندگی دنیوی تعریف شده‌اند: «وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلَى حَیَاةٍ وَمِنَ الَّذِینَ أَشْرَکُواْ؛ و آنان را مسلّماً آزمندترین به زندگی و [حتّی حریص‌تر] از کسانی که شرک می‌ورزند، خواهی یافت.»2 بنابراین آرمان‌های این جهانی مسلمانان (خلافت در زمین و اقامة نظام عادلانه و...) را در تضاد با منافع خود که «وأخذهم الرّبا3؛ یعنی ربا گرفتن است، یافته، بنابراین به‌طور جدّی با آن به دشمنی برمی‌خیزند و چون محور اصلی آن آرمان، امام و یارانش است، در نتیجه با امام و یارانش (تشیّع) جدّی‌ترین دشمنی را اعمال می‌کنند.

مراحل دشمنی: سه جبهة دجّال
با درنگ در سند‌های دینی (قرآن و روایات) در می‌یابیم دشمن اصلی؛ یعنی یهود در سه جبهه با رسالت و آرمان‌های الهی‌اش به ستیز خواهد پرداخت: جبهه‌ای جهانی، جبهه‌ای در جهان اسلام و جبهه‌ای درون مرزهای شیعه!


1. دجّال یهودی
دجّال یک جریان یهودی است، از یهودیّه می‌آید و ضدّ منجی است. انطباق این آموزه‌های روایی بر استراتژی تبیین شدة قرآن که شدیدترین دشمن را یهود معرفی می‌کند، ما را به این یقین می‌رساند که یهود برای مواجهه با تشیّع (اسلام ناب) دست به  ایجاد یک جبهة جهانی می‌زند.

رژیم غاصب اسرائیل در دنیای کنونی فقط یک قطعه از این پازل است و باید سراغ لایه‌های سیاسی، حقوقی، فرهنگی آن را در بقیة مناسبات، به ظاهر، بی‌طرف بین‌المللی هم گرفت. بر نویسندگان و پژوهشگران لازم است ردّپای این دشمنی را در این مناسبات و قواعد ادارة جهان کنونی بیابند و افشا کنند.

 

 

2. یهودیان تنزیلی؛ زمینه سازان دجّال
جبهة دوم دشمن اصلی در خطوط جهان اسلام برای ضربه زدن به کانون رسالت حضرت محمّد(ص) تشکیل خواهد شد. اینها از خون و نژاد یهود نیستند، ولی در حکم یهودند. هم سزای یهود برای آنهاست و هم مرام یهود را کسب کرده،  در خدمت او در آمده‌اند. بنابراین آنان را «یهودیان تنزیلی» نام می‌نهیم. مستند این جبهه، حدیثی شریف از امام صادق(ع) است. احمد بن محمّد برقی در کتاب «محاسن» از محمّد بن مروان از حضرت صادق(ع) روایت کرده که پیامبر(ص) فرمود: «هر کس بر بغض و دشمنی با ما بمیرد،
 یهودی محشور می‌شود!» سؤال شد: چرا یهودی؟ در حالی که آنها مسلمان زاده بوده‌اند؟! فرمود: «چون اگر دجّال خروج  کند از سپاهیان او خواهند شد.»4

نکات کلیدی این حدیث:

الف) جریان دجّال یک جریان یهودی است، چون امام بین یهودی شدن و همراهی دجّال ملازمه برقرار فرمود.

ب) همان محور دشمنی، اینجا هم هست؛ یعنی بغض به امامت و تشیّع.

ج) جبهة دوم، دجّال است. در جهان اسلام می‌توان به آن گفت: جریان اسلام صیهونیستی. مسلمانانی که در خدمت آرمان‌های یهود با تشیّع می‌جنگند، امّا با صهیونیسم سر سازش و آشتی دارند.

بی‌شک جریان وهّابی، سلفی‌گری، سعودی، طالبانی، تکفیری و القاعده‌ای امروز منطبق بر این معیار امام صادق(ع) است. ظلال، ثروتمندترین عرب، در خدمت صنعت توریسم اسرائیل و سهامدار بزرگ «فاکس نیوز» و... امّا دشمن تشیّع است. القاعده و تکفیری‌ها تاکنون کمترین تهدیدی برای اسرائیل نداشته‌اند، امّا همیشه نوامیس تشیّع را تهدید و تخریب می‌کنند و سعودی‌ها حاضرند خرج جنگ اسرائیل با حزب الله را بپردازند و شیعیان یمن را قتل عام کنند و... .

نکتة حائز اهمّیت این است که این یهودیان تنزیلی که در خطّ همان دشمن نشان دار قرآن قرار می‌گیرند، همان سفیانی معروف را می‌زایند. سفیانی در روایات ما یک وجه اصلی و آرم دار دارد و آن دشمنی با اهل‌بیت(ع) و تشیّع است. اوست که با اشغال عراق از مردم می‌خواهد شیعیان علی(ع) را معرفی کنند و جایزه بگیرند.

پس می‌توان گفت: اوّلاً همین جریان وهّابی ـ سعودی به سفیانی می‌انجامد، حال سفیانی هر کس باشد. ثانیاً سفیانیسم جبهة درونِ اسلام از سوی صهیونیسم است.


3. شیعیان صهیونیست!
جبهة سوم را یهود ـ دشمن اصلی ـ درون مرزهای تشیّع تشکیل می‌دهد تا به کانون اصلی رسالت الهی اسلام ناب نزدیک و زمینة ضربه را فراهم کند. واضح است این جبهه هم به نوبة خود زمینه‌ساز خسارت سفیانیسم و سپس دجّال است. مستند افشای این جبهه روایتی از امام رضا(ع) است که فرمود: «از کسانی که راه مودّت ما اهل‌بیت را برگزیدند، کسانی هستند که فتنة آنها از دجّال شدیدتر است.» می‌پرسند: چگونه فتنه می‌کنند؟ می‌فرماید: «به واسطة دوستی کردن با دشمنان ما اهل‌بیت و دشمنی کردن با دوستان اهل‌بیت(ع). زمانی که این اتفاق افتاد حقّ و باطل در هم آمیخته می‌شود و امر مشتبه می‌گردد.»5

نکات محوری این حدیث:
الف) اینان گرچه بغض اهل‌بیت(ع) ندارند و حتّی خود اهل‌بیت(ع) را دوست می‌دارند و شیعة اسمی‌اند، لیکن به ‌علّت دوستی با دشمن اصلی، در خدمت او درمی‌آیند و زمینه ساز فتنة بزرگ او می‌شوند؛

ب) دوستی با دشمنان اهل‌بیت(ع)، حتماً کمک به فتنة دجّال است (چنان که این جبهه‌ها با توجّه به مجموع روایات به هم مرتبط و متّصل می‌شوند؛ ولو مخفی و نامرئی)؛

ج) مشتبه شدن امر، که همان مسئلة بزرگ امامت و رسالت بزرگ آن است، محصول این اختلاط و قاطی شدن است. به تعبیر دیگر در هاضمة آنها افتادن و عالم و آدم و مبدأ و غایت را با چشم آنها دیدن، محصول این دوستی است که در نتیجه آرمان بزرگ خود را فراموش کردن و پی نخود سیاه آنها افتادن و سپس خدمة کالاهای تقلّبی آنها شدن را در پی دارد.

به تحقیق، جریان روشنفکر غرب زده در درون جهان شیعه با همة لایه‌های مختلف فکری، فرهنگی و سیاسی آن به مرور این جبهه را تشکیل می‌دهند. جریانی که ضدّیت زدایی از غرب و بنیان‌ها و بناهای ضدّدینی آن را تئوریزه می‌کنند. اینان در مناسبات حقوقی ـ سیاسی به دنبال منطبق کردن تعالیم اسلامی با آموزه‌های دئیستی (بی‌خدایی) حقوق بشرند و به‌جای برقراری نظام ولایی، سودایِ دمکراسی خواهی دارند و لیبرالیسم (آزادی) را برترین کالا برای بشر می‌دانند که دین و عدالت باید خود را متناسب با آن بکند تا لایه‌هایی که محصولات غرب از موسیقی‌ها، خوراکی‌ها، پوشیدنی‌ها، بازی‌ها، ورزش‌ها و در کل، فرهنگ آنها را تبلیغ و تثبیت می‌کنند، به مرور همه جزو این جبهه گردند یا از آن جدا شده، به جبهة اهل حق بپیوندند.

مضمون این حدیث رضوی(ع) باز در سورة مائده بانگ زده شده است که:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْیَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِیَاء بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنکُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! یهود و نصارا را دوستان [خود] مگیرید [که] بعضی از آنان دوستان بعضی دیگرند و هر کس از شما آنها را به دوستی گیرد، از آنان خواهد بود.»5
توجّه دادن به این صیرورت و عدم هم جبهه‌گی با دشمنان آرمان رسول الله(ص)، بزرگ‌ترین نیاز فرهنگی ما برای نسل انقلاب است که بسی در خواب غفلت و تغافل است.


محسن قنبریان

پی‌نوشت‌ها:
1. سورة مائده (5)، آیة 82.
2. سورة بقره (2)، آیة 96.
3. سورة نساء (4)، آیة 161.
4. وسائل الشیعه، ج16، ص179.
5. سورة مائده (5)، آیة 51.