فدک، نمادی از حقانیت و مظلومیت اهل بیت(علیهم السلام)

در بخشی از زیارت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در روز غدیر می خوانیم:
"....موضوع شگفت انگیزتر و مصیبت هولناک تر، پس از انکار حق تو، غصب فدک از صدیقه طاهره، حضرت زهرا(سلام الله علیها)، سرور زنان است؛ پس از آن که گواهی تو و دو بزرگوار از نسل تو و عترت مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم) را رد کردند؛ در حالی که خدای متعال درجه شما را بالا برد و منزلت شما را بر امت برتری داد و فضیلت شما را آشکار کرد و از آلودگی زدود و پاک و پاکیزه نمود..."

فتح خیبر و فدک
در سال هفتم هجرت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) سپاه اسلام موفق شدند طی فتوحات خود، قلعه خیبر را که در دژهای استوار یهودیان بود، فتح کنند.  دلاوری های امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در این فتوحات مشهور است. همین که خیبر فتح شد و یهودبان  در برابر اسلام و مسلمانان تسلیم شدند،  خبر سقوط خیبر با آن عظمت به یهودیان فدک که از ساکنان قلعه ها و مزارع آن خطه بودند، رسید؛ برای همین رعب و وحشتی در دل آن ها افتاد و پیش از آن که سپاه اسلام راهی فدک شود، نمایندگانی نزد پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) فرستادند و اراضی و باغ های فدک را به پیامبر اسلام(ص) مصالحه کردند. همان طور که قبلا گفتیم یهودیان فدک، به لحاظ سیاسی و اجتماعی تابع خیبریان بوده اند.(1)

واگذاری فدک به حضرت زهرا(سلام الله علیها)چنان که در روایات بی شماری آمده است، رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان حیات خود، فدک را به حضرت زهرا(سلام الله علیها) واگذار کردند و این سه سال قبل از رحلت پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بود؛ یعنی همان ایامی که فدک به تصرف آن حضرت(ص) درآمد.

امام محمد باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:
"همین که آیه کریمه به پیامبر دستور داد که حق ذوی القربی؛ یعنی خویشاوندان پیامبر، مسکین و ابن سبیل را بدهد،آن حضرت، فدک را به فاطمه داد و سه سال قبل از وفات حضرت، در دست فاطمه(س) بود."(2)

ابوبکر و مصادره فدکپس از ماجرای سقیفه و تصاحب خلافت، نخستین اقدام خلیفه این بود که فدک را از تصرف حضرت زهرا(سلام الله علیها) خارج کرد. از این رو دستور داد وکیل حضرت(س) را از فدک اخراج کنند و آن را به بیت المال بدهند. چون این اقدام غاصبانه ابوبکر بدون هیچ گونه دلیل شرعی و قانونی بود، برای اثبات  و توجیه غصب فدک، به جعل احادیث دست زد تا بتواند خلافت و حکومت نامشروع و غاصبانه خود را ثابت کند.

نکته جالب توجه آن است که ابوبکر، برای مالکیت فدک از حضرت زهرا(سلام الله علیها) شاهد خواستند. با وجود این، هنگامی که ابوبکر شاهد خواست، حضرت زهرا(سلام الله علیها)، حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)، حسنین(علیهم السلام) و ام ایمن را به گواهی فراخواند؛ اما خلیفه شهادت این بزرگواران را رد کرد که این بزرگ ترین اهانت به ساحت مقدس آل الله بود که"قرآن" به طهارت و صدق و عصمتشان گواهی داده و آیه تطهیر در شأن ایشان نازل شده است و همه راویان، اعم از شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که آیه تطهیر جز برای این خاندان نازل نشده و به همین خاطر است که در زیارت غدیر حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) این اقدام، مصیبتی بزرگ تر از غصب خلافت خوانده شده است؛ زیرا اکر غصب خلافت بک ظلم آشکار بوده؛ اما رد شهادت صدیقه امت، حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و صدیق اکبر، حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) و دو سبط پیامبر(علیهم السلام) از بعد معنوی خسارتی بود جبران ناپذیر، اهانتی آشکار، پشت سر انداختن آیه تطهیر؛ نادیده گرفتن مقامات و فضایلی که رسول گرامی(صلی الله علیه و آله و سلم) برای حضرت علی(علیه السلام) و حضرت زهرا(سلام الله علیها) و حسنین(علیهم السلام) گفته بود و دوست و دشمن و خود لیهم السلام) گفته بود و دوست و دشمن و خود ابوبکر بدان گواهی داده اند.
 
غصب فدک، یک ماجرای صرفا سیاسی و برای خلافت ابوبکر و عمر بود و قصدی جز خانه نشین شدن حجت خدا، امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) نداشتند. آن ها میخواستند دست اهل بیت(ع) را از مال دنیا خالی کنند تا پشتوانه حرکتی برای مقابله با غاصبان نداشته باشند و زمینه را برای بازپس گیری خلافت از دست غاصبان، نداشته باشند.
 
دفاع حضرت زهرا(س) و شکایت به جمع
پس از آن که ابوبکر به استناد احادیث به تصرف فدک اقدام کرد، حضرت با جمعی از زنان بنی هاشم راهی مسجد شدند و در حالی که ابوبکر با جمعی از مهاجرین و انصار در آن جا حضور داشتند؛ حضرت زهرا(س) ناله ای سردادند و همه اهالی مسجد به گریه افتادند و پس از سکوت حاضرین، خطبه خود را شروع کردند و از نعمت رسالت رسول خدا(ص) و فلسفه احکام سخن گفتند. مردم را از خطر رجعت جاهلیت آگاه کردند و در فرازهایی از خطبه خود، مسأله میراث خود از رسول خدا(ص) را عنوان کردند و محرومیت از ارث پدر را حکم جاهلیت خواند و مردم را برای سکوتشان در برابر این جریان نکوهش کردند.


 
 
پی نوشت
1. معجم البلدان، ماده فدک.
2. مجمع البکافیان، اصول کافی، ج 1، ص 443.
 منبع: بدانید من فاطمه هستم، تالیف و تدوین واحد پژوهش مؤسسه فرهنگی موعود عصر(ع)، نشر موعود عصر(ع)، گفتار نهم، فدک، نمادی از حقانیت و مظلومیت اهل بیت(علیه السلام)، صص 251 به بعد.